Nafta e Shpiragut, ëndrra e një dite vere

Mesditën e 23 gushtit Edi Rama ngjiti shkallët e një kantieri të kërkimit të naftës nga kompania Shell në malin e Shpiragut dhe dha lajmin se kompania ka prekur një rezervë të madhe nafte, aq sa do të kishte për të përmirësuar jetesën e shqiptarëve, rritjen e pensioneve, madje edhe krijimin e një fondi sovran. E kur të gjithë prisnin që kompania të mbështeste deklaratën e kryeministrit, ata heshtën. Thanë nëpër telefona se do të prisnin rezultatin e testeve që do të fillojnë në tetor e s’kanë dhënë afat se kur do mbyllen. Por cila është e vërteta e naftës së Shpiragut? A do hanë shqiptarët “me lugë floriri” apo ishte “ëndrra e një dite vere”. Kush janë tre skenarët me të cilët përballet kompania dhe çfarë thonë ekspertët e fushës për këtë zbulim të jashtëzakonshëm në tokën shqiptare... A do të hanë shqiptarët me ‘lugë floriri’ në një kohë të afërt jo për brezin e tanishëm, por të fëmijëve tanë? Kjo pyetje është ndër më të përmendurat në gjithë debatin që bëhet në rrjetet sociale javët e fundit. Qysh kur Edi Rama vuri një kapele në kokë dhe ngjiste shkallët e strukturave të hekurit në vendkërkimet e kompanisë Shell në diellin e fortë të 23 gushtit të këtij viti, diskutimet dhe debatet në Shqipëri vlonin për skandalet e shumta që po përfshinin kabinetin qeveritar e ndryshimet e ethshme të pritshme të qeverisë. Por në zhegun e asaj dite, në një vizitë blic dhe të palajmëruar më parë, Edi Rama, në krah të zv.kryeministres Belinda Balluku dhe drejtuesve të kompanisë tregoi me fjalë përballë kamerës së vetme të kryeministrisë, atë që e konsideroi zbulimin më të madh të vendburimit “më të madh” të naftës në Shqipëri, qyshkur është folur se Shqipëria është një vend i pasur në nëntokën e vet. Si të ishte një gjeolog, Edi Rama lajmëroi shqiptarët se në 6002 metra në nëntokë, pa prekur ende rezervën ujore, e pas një pune disa vjeçare, mbi një dekadë, inxhinierët e kompanisë Shell kishin zbuluar naftë. Sipas Ramës, nuk ishte një rezervë për të cilën nuk duhej folur. Bëhej fjalë për një vendburim që do t’u krijojë shqiptarëve, (nëse do të dalë ndonjëherë nga nëntoka) mundësinë për një jetë më të mirë, për rritjen e pensioneve, për shërbime sociale më të mira, e mandej për krijimin e një fondi sovran sipas kryeministrit. E ndërsa Rama fliste për këtë arritje dhe në pozitat e një kryeministri të një vendi të varfër por me nëntokë shumë të pasur, kompania Shell, nuk bëri asnjë koment. Në televizione, debati mori ngjyra të ndryshme, nga ato politiket tek ekonomiket, nga butaforia tek euforia e shpeshherë edhe iluzioni; nga imagjinata se ç’mund të na sjellë situata e viteve të mëvonshme, tek realiteti për të cilin të gjithë kanë mendimin e tyre. Sepse, duhet thënë: për një vend vibrant si Shqipëria, shqiptarët janë komentatorët më të mëdhenj, flasin për politikën e korrupsionin, siç flasin edhe për futbollin e naftën, por asnjëherë për problemet e përditshme që kanë. Por, megjithë debatet e diskutimet, disa pyetje mbeten akoma në kokën dhe mendjen e shqiptarëve, dhe pak vend deri tani u është lënë në debat specialistëve të vërtetë të fushës: të paktën atyre që kanë mbetur në jetë se të rinj, zor se nxjerrin më me kaq emër shkollat shqiptare. Edhe ata që kanë premisa për tu drejtuar këtyre fushave, kanë zgjedhur më së shumti të largohen nga Shqipëria. Por kjo është një temë tjetër. Tani, vërtet ka mjaftueshëm naftë në Shpirag, në thellësinë mbi 6 mijë metra? Është një pyetje me vlerë jo një milionë dollarë, sikurse themi zakonisht, por ndoshta përgjigjja mund të vlejë mbi 1 miliardë dollarë për shtetin tonë. Po pse kështu? Shell dhe nafta në Shqipëri Pas 11 vitesh shpimesh dhe kërkimi të naftës në Berat dhe Përmet, nga gjigandi i naftës, kompania britanike dhe hollandeze “Shell Plc.”, me vëllim punësh mbi 268 miliardë dollarë amerikanë në vitin 2022, e pranishme në 99 vende të botës dhe e renditur ndër dhjetë kompanitë më të mëdha në botë, për nga prodhimi dhe shitjet e naftës, sipas Kryeministrit Rama, në 6002 metra në thellësi të tokës, në pusin Nr. 5 në Shpirag, Shell ka prekur një rezervë të madhe nafte të cilësisë më të lartë. Një specialist i vjetër i naftës i Shell në Amsterdam në Hollandë, kur analizoi një mostër me naftën e Shpiragut, deklaroi: “ Për mua nafta e Shpiragut është birrë!”. Kjo, për të shprehur entuziazmin e tij për pastërtinë dhe cilësinë e lartë të kësaj nafte. Tabela 1. Profili i Shell Themeluar në vitin 1907. Kompani me filiale në 99 vende të botës Grataçieli i zyrave qendrore të Shell Plc., Londër Ndër dhjetë kompanitë me xhiron më të madhe në botë Prodhon mbi 3.7 milionë fuçi nafte në ditë. Ka rreth 44 mijë pika shitje me pakicë në botë Kapitali: 443 miliardë USD (viti 2022) Të ardhurat: 381.3 miliardë USD (viti 2022) Fitimi neto: 42.9 miliardë USD (viti 2022) Shell ka në dispozicion të saj (me leje shtetërore shfrytëzimi ose të blera) vendburime pusesh nafte kudo në botë, në nivele të 11.1 miliardë fuçive naftë. Ajo di ku kërkon naftë. Vetë kompania në puset e saj prodhon 3.7 milionë fuçi naftë në ditë dhe ka 44 mijë pika të shitjes me pakicë të naftës dhe gazit në të gjithë botën. Në Shqipëri, Shell u bë partnere në një projekt për kërkimin e naftës në tokë në vitin 2012 dhe tani ka 100% të kapitalit neto në lejet e shfrytëzimit të Blloqeve 2, 3 dhe 4, në zonën që nga Berati dhe deri në Përmet. Ka një leje për kërkim dhe shfrytëzim nafte për 35 vjet, nga qeveria shqiptare. Sipërfaqja e kombinuar e zonave ku kërkon naftë Shell, pra e Blloqeve 2, 3 dhe 4, është 4 mijë e 84 km katrorë, ose sa një e shtata e Shqipërisë. Është Shpiragu një Val D’Agri e dytë? Lind pyetja: sa e madhe është kjo rezervë e naftës dhe gazit, e zbuluar nga Shell në malin e Shpiragut, mes Beratit dhe Permetit? Ende nuk e dimë. Por nga disa të dhëna paraprake, që nga katër vite më parë, mund të arrijmë në përfundimin se nafta në Shpirag, e zbuluar kaq thellë, mund të na e gjashtëfishojë prodhimin e sotëm të naftës, që e kemi 20 mijë fuçi naftë në ditë. Po pse? Në njoftimin për shtyp të 24 majit 20219 ( https://ëëë.shell.al/media/2019/shell-confirms-potential-of-significant-oil-discovery-in-albania.html ), kompania Shell cilëson se “ Zbulimi i Shpiragut, në një rezervuar karbonatik të frakturuar, është në një strukturë gjeologjike ekuivalente (e njëjtë) me fushat e mëdha naftëmbajtëse të Val D’Agrit dhe Tempa Rossas në Itali ”. Zbulimi i naftës në sasi premtuese në Shpirag, i pari pas afro 30 vitesh mungesë zbulimi pusesh nafte në tokë në Shqipëri, ishte i rëndësishëm edhe për kompaninë gjigande të naftës Shell. Marc Gerrits, Zëvendës/President Ekzekutiv i Kërkimeve të Naftës në Shell, deklaroi po më 24 maj 2019 se “ Ne jemi të kënaqur që këto teste fillestare kanë konfirmuar potencialin e këtij zbulimi dhe presim me padurim rritjen e biznesit tonë në Shqipëri ”. Si Shell, ashtu edhe paraardhësja e saj, kompania Petromanas, kanë theksuar në raportet e tyre se formacioni gjeologjik i Shpiragut është “ekuivalent (i njëjtë)” me zonën naftëmbajtëse të Val D’Agrit në Itali. Val D’Agri gjendet në zonën e Salernos në Italinë e Jugut dhe është zbuluar në vitin 1989. Zona naftëmbajtëse e Val D’Agrit u vu në shfrytëzim në vitin 1996 dhe vijon prodhimin. Aktualisht prodhon 100 mijë fuçi naftë në ditë në 24 puse. Fusha naftëmbajtëse e Val d’Agrit në Italinë e Jugut Nëse Shpiragu në Shqipëri është si Val D’Agri, kompania shfrytëzuese do të ketë të ardhura rreth 9.2 milionë dollarë në ditë dhe mbi 3. 3 miliardë dollarë në vit, me çmimet aktuale të naftës. Të ardhurat në buxhetin tonë të shtetit mund të shkojnë mbi 600 milionë euro në vit. Prej ketej buron edhe premtimi i Kryeministrit Rama për t’ua rritur pensionin, pensionisteve. Shqipëria prodhon aktualisht rreth 20 mijë fuçi në ditë dhe nëse nafta e thellë e Shpiragut ka kosto prodhimi të përballueshme për Shell, prodhimi i vendit do të gjashtëfishohet. Tabela 2. Prodhimi nga Shpiragu(po të ketë naftë mjaftueshëm) Të ardhurat në ditë me 20 puse 8 mln euro/ditë Pjesa e Shell 6 mln euro/ditë(78%) Pjesa e shtetit shqiptar 2 mln euro/ditë(22%) Pjesa e shtetit në 1 fuçi nafte në Shpirag Renta minerare 10% 50% e fitimit nëse R>1 10%(nëse fitimi del 20%) Ndarja për acidin sulfurik në naftë, bonuset 2% Tabela 4. Sa para fusim në Fondin Sovran të Shqipërisë? Fitimi si shtet në 5 vite nga sot 2024-vit i pjesshëm i prodhimit 115 mln euro 2025-vit i parë i plotë i prodhimit 396 mln euro 2026-viti i dytë i plotë i prodhimit 754 mln euro 2027-viti i tretë i plotë i prodhimit 830 mln euro NË PESË VITE, PJESA E SHTETIT TONË MUND TË JETË MBI 2.1 MILIARDË EURO. PA LLOGATUR NAFTËN E DUMRESË, NËSE ENI E ZBULON DHE NIS PRODHIMIN(PO TË KETË NAFTË MJAFTUESHËM NË SHPIRAG) Historiku i trishtë dhe skandaloz i arit të zi në Shqipëri Në vitin 1975, prodhonim 2 milionë e një çerek tonë naftë, por e shisnim shumë lirë, në tregtinë me klering, duke e këmbyer me makineri. Në vitin 2006, ia dhamë naftën tonë për ta shfrytëzuar një kompanie të huaj, të cilës ende edhe sot nuk ia dimë se kush janë pronarët, ngaqë ishte e rregjistruar në parajsat fiskale. Tabela 1. Prodhimi i naftës në Shqipëri. Historiku dhe shifrat Nr. Viti Sasia (tonë) Cilësim 1 1914 - Hapet pusi i parë në perëndim të Kuçovës, nga gjeologë të ushtrisë italiane, në 200 m thellësi. Del naftë e lehtë, e cilësisë shumë të mirë 2 1927-1943 200.000 Nis shfrytëzimi industrial po nga italianët në vitin 1927, në zonën e Kuçovës. Në vitin 1943, kantieri i Kuçovës prodhonte 200.000 ton naftë 3 1950-1975 2.250.000 Rindërtohet kantieri i Kuçovës. Nis punën kantieri i Patosit. Hapen shumë puse të reja, edhe në zonat ranore dhe gëlqerore, mes të cilëve pusi në Gorisht. Në vitin 1974, realizohet prodhimi rekord i naftës, me 2 milionë e 250 mijë tonë 4 1990 1.100.000 Bie prodhimi i naftës 5 2006-2016 1.370.000 Nis prodhimi i naftes me koncesione nga marrëveshjet hidrokarbure. Viti më i mirë është viti 2014 me 1 milionë e 369 mijë tonë naftë 6 2017-2022 926.000 Shqipëria prodhoi 910.000 tonë naftë në vitin 2018, nga 956,000 tonë në vitin 2017. Në vitin 2021 u prodhuan 710 mijë tonë. Në vitin 2022, prodhuam 693 mijë tonë. Burimi: https://ëëë.infrastruktura.gov.al/prodhimi-i-naftes/ Në vitet me çmimin më të lartë të naftës në tregun botëror (deri 140 USD/fuçi), vitet 2011-2014, kompania e huaj, edhe pse shfrytëzonte mbi 89 përqind të naftës sonë, fushën naftëmbajtëse të Patos-Marinzës, dorëzonte në tatimet tona bilance ku dilte gjithnjë me humbje, për të shmangur pagesën 50 përqind të fitimit tek shteti shqiptar, në rast se do të dilte me fitim. Në vitin 2012, hyri tek ne gjigandi Shell. Standardet e tij botërore të transparencës na garantojnë që nuk do të ketë më lojra me shpenzime të fryra, për të fshehur fitimin, nëse kompania vendos të nisë shfrytëzimin industrial të Shpiragut për prodhimin e naftës. A ka Shell tre skenarë? Po a do ta vendosë më në fund Shell, pas 11 vitesh përpjekjesh, që të futet në prodhim industrial të naftës tek ne? Kompania ka deklaruar se në tetor 2023 do të bëjë një test përfundimtar për praninë e naftës (rezervuarin, vendburimin) në Shpirag. Lindin pyetjet: si do të jetë ky test përfundimtar? Në Pusin Nr. 5, sonda do të shkojë edhe disa metra më thellë se 6002 metra, sa ka shkuar? Do të shpohet më thellë aty ku u gjet naftë, për të kapur më në fund ujë, shenjë që tregon se nuk ka më naftë dhe diferenca e niveleve jep thellësinë e shtresës naftëmbajtëse të zbuluar? Si qytetarë, nuk dimë asgjë më shumë lidhur me këtë test përfundimtar. Dimë vetëm se kompania Shell do ta bëjë atë në tetor 2023. Kompania ka nxjerrë një deklaratë për shtyp vetëm katër vite e disa muaj më parë, më 24 maj 2019 dhe pastaj nuk ka komunikuar më me deklarata për shtyp. Interesit të një media shqiptare në mars 2023, Shell iu përgjigj në mënyrë lakonike: “ Shell ka investuar miliona dollarë në Shqipëri deri tani. Nëse faza e vlerësimit rezulton e suksesshme, atëherë ne do të përpiqemi të prodhojmë naftë dhe gaz natyror, në partneritet me qeverinë e Shqipërisë. Projekte të tilla zhvillimi mund të jenë një faktor transformimi për një vend pritës, duke gjeneruar të ardhura nga taksat, duke krijuar vende pune dhe duke tërhequr investime të huaja në ekonomi” . Në lidhje me sjelljen e gjigandit Shell të naftës në të ardhmen tek ne, disa specialistë të vjetër, inxhinierë të naftës dhe gjeologë të njohur, tregohen shumë të kujdesshëm. Flasin për tre skenarë. Skenari i Parë: Më pesimisti- Shell bindet që në Shpirag dhe në tërësi në Blloqet 2, 3 dhe 4 nuk ka naftë mjaftueshëm. Ndërpret kërkimet. Ky skenar ka shumë pak gjasa të ndodhë, pasi Shell di ku të kërkojë për naftë dhe si zor që kompania të ketë hedhur me dhjetra milionë dollarë në kërkime dhe pus të ri modern të ndërtuar, si Pusi Nr. 5, pa patur garanci që ka naftë në sasi jo të vogël. Skenari i Dytë: Shell bindet që në Shpirag ka naftë në sasi të konsiderueshme, por jo aq sa të arrijë të nxjerrë naftë me një fitim të kënaqshëm për kompaninë, për shkak të nivelit modest të çmimit të naftës në tregun ndërkombëtar (Nafta Brent tregtohet këto javë në nivele 84-86 USD/fuçi), si dhe për shkak të kostove shumë të larta të puseve deri mbi 6 mijë metra thellësi dhe të kostove të transportit. I vë tapën Pusit Nr. 5 dhe pret për një çmim më të rritur të naftës në tregjet ndërkombëtare, ndërkohë që vijon kërkimet në zonat e tjera të Blloqeve 2, 3 dhe 4. Ky skenar ka gjasa më të mëdha të ndodhë, nga sa ka Skenari i Parë. Skenari i Tretë: Shell, pas testit përfundimtar të tetorit, bindet që në Shpirag ka naftë në sasi mjaft të konsiderueshme, me një bazen naftëmbajtës që mund të shfrytëzohet për vite me rradhë, të ngjashëm me Val D’Agrin në Italinë Jugore, me një fitim të kënaqshëm për kompaninë. Shell vendos të nisë prodhimin industrial të naftës, duke hapur puse të tjerë shfrytëzimi. Edhe ky skenar ka shumë gjasa të ndodhë dhe shpresojmë që pas tetorit 2023, ai të realizohet. Pritshmëritë Kushdo që mendon se do të kemi më lajme të freskëta nga kjo historia e naftës në Shpirag, gabohet. Sepse edhe nëse kompania Shell fillon në muajin tetor siç ka lajmëruar testimin, do të duhet minimalisht 6 muaj që ky proces të japë një rezultat e kompania të dalë me një deklaratë për gjetjen e naftës. Dhe përveçse është një lajm i mirë, (nëse ka depozita të konsiderueshme) do të ketë edhe kosto të tjera shtesë. Ekspertët konstatojnë se sa më thellë të futen sondat në nëntokë, aq më e mirë del cilësia e naftës, por po aq më të mëdha janë edhe problemet e tjera që vijnë me të e më e rënda është ajo e gazit të dëmshëm që lëshohet në atmosferë. Nëse kësaj situate i “bëhet dermani”, do të jetë kompania që duhet të mendojë për mënyrën sesi do të nxjerrë naftën prej aty e ta kalojë në pikat kryesore të transportit, ose në Durrës, ose në Vlorë. Eshtë një punë më vete që duhet të bëhet për shtrimin e rrjetit të tubacioneve dhe rrugën që do të ndjekë udhëtimi i naftës dhe gazit. Edhe për këtë procedurë do të kërkohen vite të tjera të shumta, derisa të arrijmë tek përfundimi për të marrë përfitimet. E thënë më thjesht dhe troç, zbulimi i naftës në Shpirag është një lajm i mirë. Por në momentin kur të gjithë do të presin që të marrin frytet e këtij zbulimi, teknologjia në botë do të ketë avancuar fuqishëm. A do të jenë kostot e prodhimit dhe shitjes të njëjta me ato që gjenden sot në tregun ndërkombëtar, apo gjithçka do të jetë ndryshe? Padyshim, ekspertët e Shell nuk mendojnë sot për nesër kur kërkojnë në vendburime të ndryshme apo hapin puse të reja kërkimi. Ndaj, pa pasur një deklaratë përfundimtare nga ana e kompanisë, gjithçka që u tha për rezervat e mëdha të naftës në malin e Shpiragut dhe përfitimi apo pasuria e madhe e shqiptarëve, do të jenë si “ëndrra e një nate vere gushti 2023”.

Nafta e Shpiragut, ëndrra e një dite vere

Nga Fatos Çoçoli

Artikuj të ngjashëm Artikuj

BUXHETI MBI SHPATULLAT E QYTETARËVE

SA NA KUSHTON DREJTËSIA E RE?

Shqiptarët s’e duan kapitalizmin: Shkakton lakmi dhe korrupsion

Euro, Euro….po LEKU është Mbret!

Çmimet “fluturojnë” lart, shqiptarët varfërohen

Banka Botërore, “dhuratë” qeverisë para zgjedhjeve

Artikujt më të lexuar

Gjergj Luca, kryeoligarku i Shkrimsit, rebeli që grisi diplomën për t’u bërë biznesmen

JETA E NATËS NË VITET ’90, NGA DISKO ALBANIA DHE MARIKAJ TE BUZUKËT E PARTYT RAVE

Inva Mula: Unë sopranoja e parë shqiptare në skenat evropiane

“Krenaria e Kuçovës”, uzina e “shqiponjave” në qiell

Nano, beteja e një jete

Mario Ashiku, një dashuri, shanse të dyta dhe një jetë e jetuar bukur (si vetë ai)

Ismail Qemali, nga pavarësia te “Grushti i Shtetit”, E vërteta e shtetarit të parë shqiptar

Kontaktet

Kategori

Mirëse u ktheve!

Hapni një llogari të re!

Merrni fjalëkalimin tuaj

Je i sigurt që dëshiron ta zhbllokosh këtë artikull?

Are you sure want to cancel subscription?

Nafta e Shpiragut, ëndrra e një dite vere

Nga Fatos Çoçoli

Mbështetni autorët dhe abonohuni në përmbajtje

Shkarko

Zblloko Artikullin

Artikuj të ngjashëm Artikuj

Artikujt më të lexuar

Kontaktet

Kategori

Mirëse u ktheve!

Hapni një llogari të re!

Merrni fjalëkalimin tuaj

Je i sigurt që dëshiron ta zhbllokosh këtë artikull?

Are you sure want to cancel subscription?