LEONARD BOMBAJ, artisti që të mbush plot mirësi

Një projekt jete, një rrëfim nga fëmijëria në fshatrat e Vlorës tek prindërimi në epokën AI, forca e një martese 25-vjeçare, pësimet dhe mësimet deri sot, tek një idealist i pjekur në moshën kur të gjithë e humbasin atë. Një udhëtim sa fantazi aq edhe realitet, në një bisedë me Leonard Bombaj, artisti i shumëanshëm, i cili e fton lexuesin e Neësbomb në një zbulim shumëdimensional. Po flisje për fëmijërinë dhe po më thoje që ke qenë një “Beni ecën vet”…. Në venat e mia ka padiskutim edhe stuhi, edhe dallgë Vlore. E ndjej shumë identitetin si vlonjat. Madje- madje doja të thoja që në fëmijërinë time unë jam një “Beni ecën vet” që ka bredhur në të gjithë fshatrat më shumë sesa Beni në atë film. Edhe çaj mali kam mbledhur kur kam qenë i vogël. Përse ke lëvizur kaq shumë? Kam qenë fëmijë shumë kureshtar. Madje në këtë intervistë mund të them hapur, se talenti më i madh që i kam njohur vetes time, është kureshtja ime e pamëshirshme. Për hir të kureshtjes unë jam çuar në 2 të natës dhe kam kaluar nga varreza, kam shkuar të bëj dru në fshat, kam mbledhur siç thashë çaj mali, kam shkuar për peshk, kam udhëtuar natën… Kam shumë histori në këtë periudhë të jetës time. Me pak fjalë të prindërit i paske bërë me zemër në atë kohë… Jo, madje më kanë lënë nga dy muaj të rrija në fshat. Një nga periudhat që kujtoj me mall është kthimi në Tiranë me duart plot me lekë (monedha - se aq kishte atëherë). Nuk do ta harroj kurrë vlerën e tyre atëkohë. Nuk doja t’i harxhoja, sepse i kisha për kujtim. Pra unë lekun e shihja si relike dhe jo për vlerën monetare. Pastaj në adoleshencen time në Tiranë kam qenë një “Shoku ynë Tili”, ku kam prerë edhe dritat e shkollës “Servete Maçi”, p.sh. Për herë të parë po e deklaroj sot se kur faji po u hidhej disa të tjerëve, babi im u mburr që “djali nuk ishte fajtor”, po unë sot pas kaq vitesh pranoj fajin që unë i fika dritat e shkollës atëherë. Pas 50-vitesh pra (qesh). Çfarë momenti kujton nga fëmijëria që të ka shenjuar në personalitetin tënd. Ka ndonjë që do të veçoje apo diçka që të vjen menjëherë në mendje? Nuk e heq dot nga mendja se ishte një fëmijëri shumë e pasur, liria e të eksploruarit në fshat, apo aventurat në lagjen time tek “Stacioni i Trenit” këtu në Tiranë, ku unë kam qënë shpeshherë ideatori i shumë aventurave. Psh, kur trenat në darkë vinin dhe parkoheshin në stacion, ne hynim në vagona. Një ditë treni u nis e na çoi deri në Durrës. Ishim të gjithë çuna dhe vajza bashkë, disa u frikësuan, disa qeshnin…Gjithmonë kam qenë kureshtar, por edhe i guximshëm. Guximi më ka drejtuar drejt sportit: jam futur në mundje, jam marrë me not. Sporti më ka shoqëruar gjithë jetën. E konsideroj si një gjenerator që rrit shpejtësinë e gjakut dhe ndihmon të lindin idetë e reja. Ti je i njohur si aktor, si producent, regjisor, si këngëtar, shkruan gjithashtu… Si të çuan gjithë këto kureshti si fëmijë, drejt artit? Në klasën e dytë, a të tretë kam shkruar një vjershë “Nëna ime”, pastaj kalova tek vjersha për mësuesen. Por, mbaj mend që ishin të mbushura të gjitha vargjet me “oh nëna, oh zysha” (qesh), me pathos. Këto ishin shenjat e para që kam treguar për një lloj energjie për të komunikuar me njerëzit. Pastaj një mësuese e “Servete Maçi”-t në fillore më tha: “ti djalë një ditë do të bëhesh artist”. Unë nuk e kuptoja atë që më thoshte, por vazhdoja shkoja nga vjershat e mia të para, drejt teatrit. Në klasë të shtatë, tek ish-Pallati i Pionierëve, kam dhënë shfaqjen e parë. Rashë në dashuri me teatrin dhe nuk e harroj momentin kur dola përpara spektatorëve, u ndjeva më i rëndësishmi i botës. Prindërit e mi atë natë, s’më dukeshin fare të rëndësishëm, aq sa më dukej spektatori që më duartrokiste, sepse pata rastin të kisha edhe një rol kryesor. Edhe kështu, pastaj gradualisht vijoji si një lojë. Edhe sot që flasim, artin e dua fort. Siç do fëmija lodrën e vet dhe mos guxo të ma marrësh nga dora. The se pasioni i parë është teatri, por ti gjithashtu ke disa këngë, bashkëpunime muzikore shumë interesante… Stonoja në mënyrë të llahtarshme, por guxoja shumë të këndoja. Shpeshherë ata që ishin me veshë absolutë, kanë thënë: aman ta dëgjojmë këtë njëherë si këndon. Unë këndoja ashtu me “vesh derri” siç isha, por kur u fut dhe një instrument, tek i cili më çoi kureshtja, instrumenti po më udhëzonte drejt vijës muzikore, dalë nga dalë fillova të këndoja më bukur dhe më mirë. Ke një këngë “Hoteli i Këngës”, bashkëpunim shumë interesant me Elton Dedën… “Hoteli i Këngës” ishte momenti kur më kishte pushtuar dalldia e kthimit për Shqipëri. Ka një histori interesante kjo këngë. Atëkohë isha nën influencën e shumë artistëve dhe muzikës, ndërkohë që studioja master për produksion filmi; filtrat e artit po mi rregullonte shkolla, po m’i kthente andej nga duheshin. Atëherë shkrova këngën, madje fillimi i saj është akapela, me një zë që e përdor Elton Deda dhe ajo është një tingull i një një indo-amerikani Karlos Natai, që nuk e di pse mua më ngjante me tingullin e grave labe kur vajtonin. Edhe këtu kam qenë një spektator i jashtëzakonshëm nga fëmijëria kur gratë e Selenicës vinin që në 7 të mëngjesit e qanin me ligje. Se të kthehemi tek lidhjet me artin, kureshtari i tmerrshëm bëhet një spiun i jashtëzakonshëm në kuptimin artistik. Kënga që kishte këtë element, më çoi tek të qarat e këtyre grave dhe fillova të udhëtoja në ndjeshmërinë time, pengjet e mia, përfytyrimet e mia të së ardhmes. Kur e mbarova këngën me kitarë, i vetmuar në atë mëngjesin e ftohtë, të akullt kanadez, me një telefonatë ia çova Ton Dedës. Këtu më duhet të them që nëse sot kënga ka një vlerë të madhe muzikale, është talenti i atij xhentëllemeni që e ka bërë këngën një shtrat të mrekullueshëm ku rrjedhin pastaj fjalët e mia dhe të Ton Dedës. E regjistruam dimrin e 2003-shit, në një shtëpi, afër shkollës Petro Nini Luarasi, ku iknin diritat shpesh. Depresion i madh ajo kohë e në një moment Elton Deda më thotë “Ç’më erdhe me këtë këngë o Leondard Bombaj, unë po bëhem gati të iki, ti po më këndon disa gjëra që duhet të rrimë këtu”. Dhe e vërteta është që u shkëmbyem, unë u ktheva përfundimisht në Shqipëri, ndërsa Eltoni iku në SHBA. Ju keni vite në skenë, por ka një perceptim se kulmin e famës suaj e keni patur deri në vitet 2000, pastaj jeni shfaqur më i tërhequr. Qëndron kjo gjë? I përkas atij brezi të parë të emigracionit, kur mbaruam shkollën në ’88-ën e në ’90 njerëzit ikën. Kështu ikëm dhe ne larg profesioneve që ëndërronim. Nga vitet 2000 e në vijim, nuk bëjmë më projekte çfarë ëndërre shoh në darkë ta realizoj në mëngjes, sepse çdo gjë është e lidhur me financat, apo interesat reciproke. Edhe unë kam lundruar nëpër këto detëra. Po, por shumë p.sh mbajnë mend filmin “Tingujt e Harresës”, më shumë se çfarë mund të kesh prodhuar vitet e e fundit… “Tingujt e Harresës” është filmi që më çoi në Festivalin Botëror në Kanada. Ndërsa “Hoteli i Këngës”, më ktheu nga Kanadaja. Pastaj kemi serial me “Kripmjaltëzat” dhe ato janë vitet 2008-2012. Më pas u mora me maratonën e “Public Speaking”, sepse e adhuroj të folurin publik, të folurin bukur dhe motivues. Pastaj mora pjesë dhe në Guinness me aktivitetin “Cup Song Albania”, që është në vitin 2017. Atëherë le të themi dhe diçka në këtë diagramë të jetës time se nuk dua ta mbaj më të fshehtë: nuk kam qejf shumë të jem komercial, nuk kam qejf shumë t’i velem të tjerëve. Sa jam njeriu që guxoj, aq edhe druhem që t’u bezdisem të tjerëve. Nëse do ndalem tek vitet e fundit, nga viti 2020 kam bërë “Stand Up Albania”, ndërsa tani në këtë moment jam duke punuar shumë fort për filmin “Lejlekët nuk vijnë më”, një film që ka brenda 80-vjet histori, janë rreth 60 aktorë, 400 figurantë dhe jemi duke luftuar shumë për të siguruar buxhetin. Është prodhim shqiptar, apo bashkëpunim? Eshtë një bashkëpunim shqiptaro-amerikan. Besoj se në këtë sipërmarrje do të jem në rolin e regjisorit. Arritja më e madhe e këtij projekti deri në këtë moment është se pasi mblodhëm disa para, pasi shëtita me biçikletë nga jugu në veri me time bijë, - përshkruam 1000 e ca kilometra,- në fund fare shkova në Nju Jork, bëmë një takim publik me komunitetin shqiptaro-ameirkan. Atyre ju kërkova mbështetje që skenarin e filmit ta çonin në Hollivud tek një ekspert që quhet “script doctor” dhe ai pranoi, me ndërhyrjen e një producenti amerikan. Është shumë unike dhe i flet jo vetëm populli nga vjen, por edhe audiencës amerikane. Ai ka punuar me mua, (sigurisht që u pagua, 12.000 USD) por kanë qenë dy muajt e verës më të bukur që kam shijuar. Një nga të sukseshmit skenarist apo “script doctor” në Hollivud, të punonte me mua online duke i dhënë një formë të jashtëzakonshme. Tashmë ai skenar nuk flet më si një shqiptar- shqiptarëve, por si një shqiptar gjithë botës. Një film që të jetojë gjatë, që të ketë vlera, duhet të ketë mbështetje financiare dhe nga institucionet publike, jo veç si sipërmarrje private. Diçka të veçantë që dua ta ndaj dhe që lidhet me filmin është verpa e Pëllumb Kullës. Pak para pandemisë së Covid, unë kam rilexuar dhe lexuar rreth 30 vepra të tij dhe janë të shënuara të gjitha me laps. Aq shënime sa i bie të shkruaja një libër e gjysmë dhe pastaj më ka ndihmuar vetë autori Pëllumb Kulla. Me gjithë këto që po tregon dhe gjithë gjërave që ke bërë, mendon se ky është një projekt deciziv për karrierën tënde? Me thënë të drejtën e dua këtë projekt, sa më duket sikur do të vdes pas filmit. E them vërtet. Kur kam bërë filmin “Tingujt e Harresës” kam pasur aq shumë pengesa. Në fund me gjithë gjërat kam thënë “ore le të vdesë, vetëm ta mbaroj këtë film”. Dhe ai film në fakt ka shenjuar jo pak karrierën tënde… Është pikërisht momenti ku dua të perifrazoj diçka që i atribuohet Quentin Tarantinos: “Nëse një vepër e doni sa jeta juaj dhe nëse ju jeni gati të mos dorëzoheni asnjë ditë, asnjë sekondë, asnjëherë të ktheheni pas, më besoni, filmi ka për të dalë shumë më i mirë se shumë njerëz që shesin mend në Hollivud”. Unë e besoj këtë. Sepse me kalimin e viteve, përfitimin e eksperiencave, njeriu pas një moshe të caktuar ka mësuar më mirë rrugën se si bëhet diçka, apo jo? Kam përshtypjen se shumë herë kur artisti apo dikush thotë “më erdhi një ide, ose gjeta një ide”, kjo nuk është e thjeshtë. Eshtë pjesë e një liqeni që ti ke krijuar me prurjet jetësore, kulturore të shumë gjërave, të shumë eksperiencave. Ky liqeni është kthyer në atë pasuri ku t’i shkon dhe peshkon idetë e tua. Ti je duke lundruar në këtë liqen tëndin dhe befas një ditë thua “më lindi një ide”. Në fakt ka qenë rruga që ke bërë vetë. Nga të gjitha gjërat që ke provuar në art, çfarë nuk do të provoje më, diçka që thua “këtu kam dështuar’? Nuk di të kërcej. Po kërceva unë kërcas në sy të të gjithëve. Kur kam qenë adoleshent kujtoja se mund të pikturoja. Një dështak dhe aty shumë krenar. Por çfarë bën diçka që e urren? Të kërkosh para. Sot të duhet të jesh jo vetëm artist, por edhe biznesmen në fakt! Më lejo të të them një sekret, që është ekskluzivitet i bisedës që po bëjmë bashkë. Miqtë që kam rreth e qark, e që për hir të së vërtetës nuk janë pak, më thanë një ditë prej dite: Nard, sa kohë që je duke bredhur poshtë e lart me këtë filmin që mund të shkojë edhe 5 vjet, pse nuk bëjmë ndonjë gjë më komerciale dhe më të shpejtë? Ishte tërheqje veshi e një kolegu, i cili me thënë të drejtën ndonëse është 15 vjet më i ri se unë, është shumë më me këmbë në tokë në treg. Shiko,- tha,- se kjo mund të na ndihmojë që ta përgatisim veten shumë më mirë për filmin tjetër. Në momentin që flasim, jam zhytur dhe jam në faqen 20-30 duke shkruar një muzikal-fanatazi për kinemanë. Besoj se do të jetë një ftesë shumë e mirë për kompozitorë, këngëtarë dhe jam duke e shijuar jashtëzakonisht shumë. Kjo do të jetë shumë shpejt. Endërroj që shtatori të kapë fundin e xhirimeve. Çfarë ka ndryshuar tani në qasjen tuaj artistike? Dikur isha në fillimet e mia dhe doja të afirmoja identitetin tim si artist; luftoja pa mëshirë me çdo lloj mënyrë të më dëgjonin, të më shikonin dhe të më pranonin. Dhe arti të fut në lloj-lloj grackash. Tani është krejt e çuditshme pjesa shpirtërore dhe mendore. Tani shoh një gjë që u shërben të gjithëve. Idealist në një moshë më të pjekur? Unë jam idealist. Të bëj një përqasje të vogël: A nuk jemi ne një mal i lartë me triliarda qeliza që luftojnë të mbijetojnë? A nuk ka mision më të madh, sesi ti që je mbreti i këtij mali dhe e kalon nga mbijetesa në bashkëjetesë gjtihë këtë malin tënd. A ka gjë më të shenjtë se gjithë këto triliarda qeliza që luftojnë brenda malit tënd për të mbijetuar, ne e përdorim për të bashkëjetuar?! Në këtë moment të jetës, tashmë unë e konsideroj veten një kurrizo, i cili gungën e vet e ka të mbushur plot me mirësi dhe do ta transportoj nga një ishull në një tjetër për t’ua shpërndarë të tjerëve. Zakonisht njerëzit e kanë këtë lloj idealizmi 20 vjeç, me ty ka ndodhur e kundërta… Kur më pyetën njerëzit pas kthimit nga Kanadaja se çfarë kishte ndryshuar thashë: kur ika, ika si gladiator, kur erdha, erdha si negociator. Ndryshuan gjërat edhe në Kanada. Tek veprat që po realizoj, unë shikoj një interes afatgjatë të një shumice, jo të një ambicje personale. Ama kur vjen puna për të luftuar për profesionin, aty duhet të rikthesh sërish në gladiator. Nuk e harroj kurrë një fjalë kur kam qënë 20-vjeç nga një lypsar në Elbasan, që njihej si njeri shumë i mençur. Mësoje shkollën e hiles, jo për t’ua punuar të tjerëve, por që mos të ta punojnë të tjerët ty”. Këtë nuk e kam harrar kurrë. Leonard ti kë dy fëmijë, Shqipëria është zgjedhja e tyre për të jetuar apo që ti do doje të kishin? Të dy jetojnë këtu. Një nga krenaritë e mia të para si prind është djali, i cili pasi mbaroi shkollën për informatikë-ekonomike, dhe vetë u punësua. E shoh të lumtur dhe më tregon se aty e konsiderojnë si një partner. Kështu që udhëtimin ai tashmë ka nisur ta bëj me veten. Duke ditur se çfarë jete kam bërë vetë, ku babai im ishte ushtarak dhe unë dola artist. Babi nuk kishte mundësi dhe as kapacitet artistik që mua të më mbronte dhe unë jam ekspozuar në vështirësi vetë. Këtë lloj ekspozimi ua kam kaluar edhe fëmijëve të mi. Ne duhet të jemi gjithmonë afër, por rrezikun dhe krenarinë në përballimin e vështirësive duhet ta provojnë vetë. Fitoren le ta kenë në veten e tyre. Leonard, shumë artistë nuk ia dalin dot që paralelisht me karrierën të kenë dhe një familje solide, ta kenë mbështetje, diçka që tek ty është krejt e kundërta. Si ia ke dalë ta kesh familjen mbështetje dhe jo pengesë në rrugën tënde? Kjo ka qenë një gjë krejt e natyrshme brenda qënies sime. Bashkëshortja është një njeri që më ka ndjekur në çdo gjë artistike. Nuk është ndarë në asnjëlloj vepre artistike timen. Fëmijët kanë qenë gjithmonë pjesë e kësaj rruge. Ne kemi qenë familja e parë, që kemi dalë në skenë dhe pastaj kemi bërë turne në të gjithë Shqipërinë me shfaqjen “Zhveshur, por bashkë”. Aty kemi qenë të katërt. Madje në fund të shfaqjes, u zhveshëm vetëm e vetëm të bënim një foto që të merrte djali sa më shumë followers. Kjo ishte ironi, por ne prej vërteti zhvisheshim aty (qesh) edhe pse pjesë e shfaqjes. Ju jeni njohur në xhirimet e filmit “Tingujt e Harresës”… Po. Aty ku ka qenë dhe aktori Alfred Trebicka, ku falë filmit, u bëmë miq. Fredi është dëshmitar i dashurisë sonë, Fredi është dëshmitari i pagëzimit që bëmë në dasmë, edhe e kemi si një kumbar me vete në të gjithë jetën tonë. Si të ndodhi që me këtë vajzë të ngjiti direkt dhe një histori që zgjati për gjithë jetën nëse mund ta themi kështu? Unë po shkruaja “Tingujt e Harresës” po shkuaja pikërisht historinë e personazhit të një vajze, e cila ishte bërë bastun pas ecjes së vëllait, në një kohë kur ajo po rritej dhe po zbukurohej. Unë vetë po kërkoja vajzën e përsosur moralisht dhe shpirtërisht, e cila sakrifikonte për verbërinë e vëllait të saj dhe po harronte veten e saj. Këtu vetë Leonardi duke shkruar po kërkon dikë. Përgjigjen unë do ta jap në këtë mënyrë. Kur unë dalë për të kërkuar njeriun që do të luante personazhin që e kisha në mendje dhe në shpirt dhe e shikoj atë përballë meje, a mund të mos bëhesha unë viktimë? Për të të qarë hallin…. Këtë vendose dhe në intervistë. Atë hall e qava vetë atëherë me veten time duke i dhënë fund çdo të kaluare tjetër. Cili ka qenë momenti më i vështirë apo më deçiziv në të gjithë bashkejetesën tuaj gjatë 25 viteve martesë? Moment deciziv p.sh ka qenë momenti kur ikëm në Festivalin Botëror dhe vendosëm që të jetonim përfundimisht në Kanada. Momente që do doja t’i theksoja ka qenë me Aldën, kur filmi ndërpritej dhe një herë, dy here, pesë herë…, ajo ishte përherë aty. Mbaj mend i thashë njëherë, “si nuk ike”. Kur të shihja sa shumë po vuaje me atë gjë, më tha si mund të iki. Kështu që në njëfarë mënyre ne po krijonim atë mollën tonë të përbashkët, që do të na e hante shoqëria më pas se kështu i bie (qesh). Je natyrë romantike? Jam romantik të them të drejtën, por më kanë munguar fjalët. Ato fjalë m’i mësoi Alda që është nga Pogradeci. Fjalë dashurie një djali lab, i kam thënë, vetëm ti mi nxorre nga shpirti. Unë jam djalë i një nëne labe që puthjet i kemi pasur shumë të rezervuara. Nëse mund të them se më do jashtëzakonisht, do të më dëgjojë gjithmonë zërin në telefon, por gjithsej mund të më ketë puthur 10 herë. Tani në pleqëri më puth sa herë më takon, ndoshta sepse më i ri kam qenë djalë çapkën. Beson në fat, në rrugën që të është paracaktuar, apo njeriu ka fuqinë ta shkruaj vetë të gjithë historinë e tij? Më lejo që të vendos këndvështrimin e regjisorit. Të vendosim “syrin e Zotit” nga lart apo syrin e universit dhe syrin që ëshë përballë. Nëse e shohim me syrin nga lart destinacioni është i përcaktuar, erdhe dhe do ikësh. Nëse do jemi pranë njëri-tjetrit rrugëtimin e zbukuron, e rrezikon, e shëmton e lumturon ti vetë. Çfarë të tremb më shumë? Nuk e di, po keqkuptimin e kam konsideruar si të keqen më të madhe të kësaj bote. Mendoj se është gjëja më e tmerrshme që mund t’i ndodhë një njeriu. Kësaj i trembem gjithmonë: keqkuptimit.

LEONARD BOMBAJ, artisti që të mbush plot mirësi

Nga Jonida Hitoveizi

Artikuj të ngjashëm Artikuj

Neritan Liçaj, artisti që refuzon të jetë një qytetar që hesht!

Himara, qyteti që ngrihet nga dallgët e kohës

Shkodra Elektronike/ Kur muzika bëhet identitet

Kur shembujt e suksesit i kemi nën çati, rrëfehet Elvis Karaj

Dash Shehi, pishmanet që i krijoi politika!

Kastro, një rrëfim dhjetori, mes pengjeve, kujtimeve dhe realitetit

Artikujt më të lexuar

Zonjat pas Liderit/ Linda dhe Liria: Eleganca e një pushteti të pazëshëm

“Zoja e randë” azil, jeta e re e “yllit” që nuk është vetëm i Shkodrës

Todi e Fatos LUBONJA,13 vitet e burgut pa asnjë takim

Si e (vetë) vranë Vladimir Shehun, ku është letra e fundit???

Gjergj Luca, kryeoligarku i Shkrimsit, rebeli që grisi diplomën për t’u bërë biznesmen

Basti i Ramës me brezin e ri

Neritan Liçaj, artisti që refuzon të jetë një qytetar që hesht!

Kontaktet

Kategori

Mirëse u ktheve!

Hapni një llogari të re!

Merrni fjalëkalimin tuaj

Je i sigurt që dëshiron ta zhbllokosh këtë artikull?

Are you sure want to cancel subscription?

LEONARD BOMBAJ, artisti që të mbush plot mirësi

Nga Jonida Hitoveizi

Mbështetni autorët dhe abonohuni në përmbajtje

Shkarko

Zblloko Artikullin

Artikuj të ngjashëm Artikuj

Artikujt më të lexuar

Kontaktet

Kategori

Mirëse u ktheve!

Hapni një llogari të re!

Merrni fjalëkalimin tuaj

Je i sigurt që dëshiron ta zhbllokosh këtë artikull?

Are you sure want to cancel subscription?