Gazetat shqiptare, mes mbijetesës e shqiptarizmës

Atje është një rrëmujë, ca pijnë verë e ca as ujë, ca marrin e ca rrëmbejnë ca vjedhin e ca gënjejnë, si ajo fjala që thonë: s’e merr vesh qeni të zonë! (Gazeta “Drita” – Korrik 1904) "Librat dhe gazetat janë arma më e fuqishme që mund t’i japim kombit tonë për të luftuar errësirën dhe për të ngritur lart shpirtin e lirë". Kur Jeronim de Rada, rilindasi i madh arbëresh shqiptar e shkruante këtë aksiomë për median, ishte mesi i shekullit të 19-të. De Radën e njohim si poetin më të madh arbëresh, por pakkush në ditët e sotme, përveç studiuesve, kanë njohur lidhjet e tij me shtypin dhe informacionin. Në këtë 10 vjetor të festimeve të themelimit të kompanisë mediatike Newsbomb.al, në shekullin e 21-të, jemi plot 177 vite më pas daljes së gazetës së parë me shkronja shqip e informacion nga Shqipëria. Po flasim për media, sepse për librin, historia e dimë që daton shumë kohë më parë, që nga ‘Meshari” i Gjon Buzukut, i publikuar në vitin 1555, një vepër liturgjike e shkruar nga një prift katolik që synonte tu shërbente shqiptarëve në gjuhën e tyre amtare. Ndaj me të drejtë Jeronim De Radës, sipas historisë, mund ti japim titullin e parë gazetar në Shqipëri. “ L’Albanese d’Italia ”, është gazeta e parë në historinë e shtypit shqiptar, me numrin e parë të botuar në 22 shkurt 1848 në Napoli. Gazeta doli me një tirazh prej 500 kopjesh, ku pjesa më e madhe e tyre shpërndahej në Napoli dhe një pjesë tjetër në Kozenca. Gazeta publikohej dy herë në javë në një format të vogël 28x40 cm me katër faqe, me një letër të dobët e shkronja të vjetra. E vërteta është se gazeta nuk pati jetë të gjatë, por pati rëndësi të madhe për faktin se për herë të parë u bë e njohur fjala shqipe, duke tërhequr vëmendjen e opinionit jashtë trojeve shqiptare. “Kisha shumë pak të holla, - shkruante Jeronim De Rada, - por sidoqoftë atë ditë bëra kontratën me shtypshkronjën “Trani” dhe kështu doli me një letër të varfër e me një karakter të vjetër gërmash “Arbëreshi i Italisë”. Pikërisht, për shkak të mungesës së financave, gazeta nuk pati jetë të gjatë. Në shkrimet e “ Arbëreshit të Italisë ”, krahas ngjarjeve në Itali, u botuan edhe artikuj e pjesë letrare në shqip, si poezia e Santorit “Vallja e haresë së madhe”, pjesë nga poema “Serafina Topia” e De Radës e të tjerë. Në numrin 9 të kësaj gazete, u botua nga kjo poemë kënga XV, “Frosina”. 12 vjet më vonë, më 1860, në Lamia të Greqisë doli në qarkullim gazeta shqiptare e quajtur “Pellazgos ” (“Pellazgu”), me botues arbëreshin grek, Anasatas Byku. Ajo botohej një herë në javë dhe vazhdoi për dy vjet. Të tjera gazeta të vjetra janë “Prizreni ” e “Kosova ”, të cilat u botuan në Prizren e në Prishtinë midis viteve 1871 – 1888. Numri i parë i gazetës “Shkodra” doli më 24 Qershor 1879 në gjuhën turke e shqipe. Gjatë kësaj kohe botohet një tjetër gazetë shqiptare, “Zëri i Shqipërisë ”, nga një tjetër arbëresh i Greqisë, Anasatas Kullurioti. Motoja e kësaj gazete ishte “Duam një Shqipëri të bashkuar dhe të pavarur”. Dy gazeta që luajtën një rol të rëndësishëm në lëvizjen kombëtare të kohës janë “Fjamuri i Arbërit”, që u botua për 5 vite rresht në Kozenca të Italisë (1883 – 1887) dhe gazeta “Drita – Dituria” që u botua në Stamboll nga Pandeli Sotiri (1884 – 1995). “Fjamuri i Arbërit” Jeronim De Rada, më 20 korrik 1883 , themeloi në Koriljano Kalabro revistën e parë letraro, artistike, kulturore, publicistike e politike, me emrin “Fjamuri i Arbërit”. Dy vite më vonë, 1885, revista filloi të botohet në Kozenca të Italisë dhe u mbyll më 15 nëntor 1887, në numrin e 31-të. Në artikullin e datës 15 janar 1884, me autor Jeronim De Rada, ndër të tjera shkruhej: “Ndjejmë gëzim të ju njoftojmë se Fjamuri ynë, i porsalindur, ka nisur të bëhet një revistë botërore. Duke u kërkuar në Francë, Gjermani, Austri, prej saj, tashmë, shkojnë 12 kopje në Amerikë, 3 në Azi, 12 në Rumani, 35 në Turqi, 11 në Greqi, 50 në Egjipt”. Studiues të ndryshëm janë shprehur se “Fjamuri i Arbërit” është organi i parë i shtypit periodik shqiptar që e bashkon inteligjencën shqiptare të asaj kohe, të shpërndarë në të katërt anët e botës. Gazeta “Shqipëria” U botua nga shoqëria “Dituria” e shqiptarëve të Rumanisë, nga 10 maj 1897 deri më 18 qershor 1899. “ Duhet të kemi besim në veten tonë dhe të mos presim ndihmë nga njeri. Të mos shpresojmë nga të huajt!” (Numri 1 – 10 maj 1897) Gazeta “Drita” U botua në Sofje nga viti 1901 deri në vitin 1908 nën kujdesin e publicistit të njohur për kohën Shahin Kolonja. Ashtu si gazetat e tjera, ajo i kushtoi rëndësi çështjes kombëtare, zgjimit të ndërgjegjes së popullit, duke bërë thirrje për bashkim e liri. “Një pyetje e vogël” A keni parë në jetë, ndonjë mbretëri të ketë mos dijë të mbretërojë, bëj ç’të bëj e ç’të punojë... Njerëzi të ketë shumë edhe të jetë për lumë? Atje është një rrëmujë, ca pijnë verë e ca as ujë, ca marrin e ca rrëmbejnë ca vjedhin e ca gënjejnë, si ajo fjala që thonë: s’e merr vesh qeni të zonë! Vetë kryetari i tyre është kreu i çdo mënxyre edhe fundi i ligësisë, Babai i makutërisë, është djall shejtan me brirë se kurrë s’mendon për të mirë. (A.Shkaba, nr.47, 5 korrik 1904) “Shkopi” gazeta e parë satirike shqipe “Redaktor çdo njeri me ment e pa mëri të veçantë” Numri i parë i gazetës doli më 10 mars 1907, në Kajro të Egjiptit, si një iniciativë e një grupi shqiptarësh të vendosur aty, me qëllimin për t’u rënë kokës, siç e shkruanin edhe në programin e gazetës, të gjithë atyre që kërkonin t’i bënin varrin atdheut. Gazeta u botua me 6 faqe, 3 faqe greqisht e tre faqe shqip. Botimi në gjuhën greke kishte për qëllim që gazetën t’a lexonin edhe shqiptarët të cilët nuk e kishin mësuar gjuhën shqipe, kryesisht pjesa shqiptare e besimit orthodoks, që kishte marrë mësime në shkollat greke. Ajo u botua me alfabetin e Stambollit, në shtypshkronjën “Mbrothësia të Sofjes” dhe drejtor i gazetës ishte Jani Vruho, që shkruante me pseudonimin “Dora”. “Kështu pra, emri shkop po na çfaqet si emër i historishëm. Shumë të mira i ka sjellë me të vërtet njeriut shkopi: ai e ruan nga qeni, gjarpëri, nepërka, cfurku e shigjeta. Pleqtë tanë të moçëm e kishin edhe shok shkopin, kur u mungonte shoku, fjalë që e cila ka mbetur edhe sot. S’ke shokun? Pyet shkopin, fjalë e cila s’është kot e pa ndonjë qenje... Por më e keqe dhëmbje e shkopit, është kur i bën njeriu faj kombësisë, se atëhere në çast do të marrë pjesë kjo fjalë që quhet “Shkop” dhe që dhëmbja e goditjes së kësaj flete, do të mos ketë shërim, godet e qëllon shumë bukur, po dhe dhëmb...Pse vallë kaq? Se nuk është i druntë, i hekurtë, i argjendët sa i florinjtë, po është prej karte, prandaj, aq sa i lehtë është emri i saj, aq e rëndë dhëmbja”. Kështu shkruhej ndër të tjera në një shkrim të botuar në numrin e parë të gazetës “Shkopi”, me titullin “Shqip quhet stap, e jo shkop”, ku artikullshkruesi boton nën pseudonimin "Qaf e Sinës”. Gazeta satirike “Shkopi” u botua vetëm 4 numra, numri 4 doli në nëntor të vitit 1908, ajo mbeti në historinë e shtypit të shkruar shqiptar si e para gazetë satirike. Në vazhdim të kësaj gazete, drejtori i saj, Jani Vruho, botoi një tjetër gazetë satirike me emrin “Rrufeja”, për të vazhduar më pas me gazetën “Sëpata”. “Rrufeja” U botua në Kajro të Egjiptit nga viti 1909 deri në vitin 1911. Që në numrin e parë botuesi Jani Vruho shfaqi moton e gazetës: “Këtë gazetë po e botojmë sot në këto ditë të rrezikshme për kombin tonë, që t’i shërbejmë atdheut tonë të dashur dhe t’a mbrojmë me sa të mundemi nga dhelpëritë e dinakëritë e të huajve”. “Korça” Konsiderohet si e para gazetë periodike politiko – letrare në gjuhën shqipe e botuar në vendin tonë. Doli nga viti 1908 deri në vitin 1910. Në faqet e saj shkruanin disa nga penat më të forta të kohës si Mihal Grameno, Hil Mosi, Dervish Hima, Luigj Gurakuqi e të tjerë. “Si rronim, si rrojmë dhe si duhet të rrojmë? Si rronim e si rrojmë? Rronim e rrojmë si kafshë, të lidhura me hekura në qafë, me zinxhirë në hundë, me zgjedhë në zverk, me sy e pa sy, me veshë e pa veshë, me gojë e pa gojë. Më tepër se vuanin e vuajnë shqiptarët, nuk vuan tjetër kush. Si duhet të rrojmë? Po nuk u përhap gjuha e po s’u mësua s’i duhet që të mos mbesë asnjë shqiptar pa mësuar, s’mund të themi se rrojmë. Ne duhet të rrojmë më mirë se të gjithë kombet e Evropës. Mos jemi më të trashë e më të dobët? Jo, kurrë. E kemi provuar, le t’a provojmë përsëri” (Numri 1, 15 dhjetor 1908) “Shpresa e Shqipnis” Nga numri i parë 1 janar 1907 deri në vitin 1908 u detyrua t’a ndryshonte disa herë vendndodhjen për shkak të kushteve të vështira të kohës që përjetonin të gjitha gazetat që botoheshin në gjuhën shqipe. Gazeta e drejtuar nga Nikolla Ivanaj luajti një rol të rëndësishëm në lëvizjen patriotike shqiptare.Ja një prej shkrimeve të numrit të parë, 1 janar 1907 me titullin: “Ja vdekje, ja liri”: “Kombi ynë para 30 vjetësh (më 1878) ishte në një errësirë dhe nuk e kishte treguar veten para Evropës se është kombi gjallë. Po qysh atëherë, në saj të lisdashunve shqiptarë vëllezërit Frashëri, Veqilharxhi, Kristoforidhi, Pashko Vasa, Jani Vreto e të tjerë, që u mblodhën nëpër vrimat e Stambollit larg syve të hafijeve nisi puna për çështjen kombëtare. Po si jemi ne sot? Të ndamë , të varfër e të përhedhur poshtë e përpjetë si kokrra e melit. I kanë lënë viset e bukura e të dashura dhe janë shpërngulë nëpër të gjithë botën. Arriti ora e fundit vëllezër. Nuk durohet më kështu. Të kërkojmë të drejtat e nderin të cilat janë shkruar në ballin e çdo shqiptari dhe, me hutë në dorë, të thërrasim: “Ja vdekje, ja liri” Gazeta “Dielli” U botua në vitin 1909 nga Federata “Vatra, me qendër në Boston të Amerikës. Është gazeta më jetëgjatë ndër të gjitha gazatat shqiptare të botuara brenda dhe jashtë vendit. Ajo festoi 115 vjetorin e botimit të numrave të parë nga dy prej shqiptarëve të njohur në histori, Fan Noli dhe Faik Konica. Gazeta ka luajtur rol të madh në çështjen kombëtare, sidomos ndër shqiptarët e emigruar në Amerikë duke mbajtur gjallë tek ata ndjenjën kombëtare, dashurinë për atdheun dhe nxitjen për të kontribuar sa herë që Shqipëria apo shqiptarët kishin nevojë për ndihmë. “Shqypeja e Shqypnisë”, 1910 “Gazeta “Liria” ra në kazanin me pilaf dhe u mbyt në ndyrët të dhjamit të bishtit! Direktori i kësaj gazete Lumo Skëndo, mundohet ta nxjerrë prej kazanit, po iu thye bishti i lugës dhe i përvëloi dyert! Prandaj s’mund ta mbajë tani pendën me dorë, që të shkruejë ngjarjet e kryengritjes së Dibrës!” “Gazeta “Fjal’ e Lirë” u pushua prej Qeverisë pa nonjë shkak” Në numrin e datës 23 Qershor 1921 , gazeta “Posta e Korçës”, boton në faqen e parë telegramin e mbërritur nga Vlora, që mbante datën 22 qershor. Drejtori i gazetës nga Vlora, Ali Kuçi, njoftonte se: “Zëvëndësi Prefekt, Rexhep Taqeja die urdhëroj mbylljen e gazetës “Fjal’ e Lirë”, duke i treguar si shkak mos botimin e një komunikimi zyrtar që s’je njoftuar. Vepra është jashtë nomit. Nga ky veprim gjindja është hidhëruar”. Nga ana e saj gazeta “Posta e Korçës”, në po këtë numër i ka drejtuar një notë proteste Qeverisë dhe Parlamentit, duke u drejtuar edhe pyetjen publike: “A kemi censurë në Drejtorinë e Përgjithëshme të Telegrafeve dhe Telefonave të Shtetit?” Mbyllja e gazetës u diskutua edhe në mbledhjen e Parlamentit, të datës 25 qershor, ku pasi u lexuan dy telegramet e ardhura nga Vlora, kryetari i parlamentit u shpreh: “që neve në vënt t’i japim një rëndësi të veçantë Shtypit si një fuqi në Shtet, neve përkundrazi e pushojmë” Deputeti i i Vlorës, Qazim Kokoshi, propozi që: “me qënë se Qeveria dot’ i japë shpjegime Parlamentit të hënën për mbi politikën e brendëshme dhe të jashtme, të pyetet dhe për pushimin e kësaj gazete”. Deri në vitin 1921 ishin katër gazeta të mbyllura prej Qeverisë dhe konkretisht: “Besa shqyptare” – u mbyll prej qeverisë së Sulejman Delvinës, sepse kishte botuar një artikull të cilin qeveria e kishte kuptuar gabim. “Gazet’ e Korçës” – u mbyll pa asnjë shkak dhe kundër ligjit që thotë se, para se të mbyllet një gazetë prej qeverisë, duhet të hidhet gazetari në gjyq e në qoftë se shpallet fajtor duhet të dënohet. “Shkrepëtima” – “që ndezi popullin me botimet e saj dhe iu thyhen zyrat. Qeveria, duke ndodhur përpara zërit të popullit, urdhëroi të mbyllet botimi i saj”. “Fjal’ e Lirë” – u mbyll nga zëvendësprefekti i Vlorës pa asnjë shkak. Gazeta “Arbënia” përpara gjyqit për artikullin kundër Parlamentit Të shtunën e datës 2 maj 1931, përpara Gjykatores së Shkallës së Parë në Tiranë filloi gjyqi kundër ish drejtorit të gazetës “Arbënia”, Nebil Çika, i ngritur prej Prokurorisë për artikullin e famshëm që drejtori kishte shkruajtur në gazetë kundër deputetëve, me rastin e votimit të ligjit të ri për shtypin, artikull që shkaktoi mbylljen e menjëhershme të gazetës në fjalë. Pas hapjes së seancës dhe leximit të akt-padisë, Nebil Çika deklaroi ndër të tjera se: “Artikulli i tij nuk qe tjetër veçse një ulurim i njeriut të plagosun, mbasi me ligjën e re të shtypit që bisedohej ndër ato ditë, shtypej liria e gazetave dhe mundësia financiare e botimit të tyne. Prandaj ai ka pasë në qëllim vetëm të mprojë fletorizmën dhe jo të hajë shamje. Kisha shpresue që me artikujt do t’i mbushja mendjen shumicës parlamentare se bahej një gabim politik dhe juridik me pranimin e ligjës në bisedim” . (“Vullneti i Popullit”, 3 maj 1931). Gjyqi kundër “Vullneti i Popullit” Gjykatorja vendosi dënimin e drejtorit me dy muaj burg dhe 700 franga shpërblim. Të mërkurën e datës 1 korrik 1931, në ora 11.00 u shpall vendimi i Gjykatores për gjyqin e zhvilluar kundër gazetës "Vullne“i i Popullit” dhe drejtorit të saj, Harilla Bakalli. Trupi gjykues me vota të përbashkëta vendosi dënimin e drejtorit Bakalli me 2 muaj burg në bazë të artikullit 438, paragrafi 2 të Kodit Penal dhe të artikullit 17 të Ligjit të Shtypit, si edhe me 700 franga ari shpërblim nderi, 40 franga ari të drejtë avokatore. Ballo e shtypit Në prej numrave të marsit 1933 të gazetës “Besa” mësojmë për iniciativën e gazetarëve të kryeqytetit për t’u organizuar në një aktivitet që do të ishte më i madhi i zhviluar deri në atë kohë ndër gazetarët. “Gazetarët shqiptarë të kryeqytetit, në bashkëpunim me gazetarët e huaj që ndodhen këtu, muarnë inisiativën të organizojnë një ballo të shtypit, gjë që është bërë zakon në tërë botën e qytetëruar. Në mbledhjen, që u mbajt për këtë qëllim në Zyrën e Shtypit muarnë pjesë edhe fletoret e qarqevet, të përfaqësuara me anë përfaqësuesish që gjënden këtu. Mbledhja, pasi aprovoi me një zë inisiativën, zgjodhi edhe një Komitet veprues, i cili përbëhet nga 4 veta dhe është nën kryesinë efektive të zotit Mihal Sherko. Balloja do të jepet më 18 të këtij muaji në sallën e madhe e të bukur të pallatit madhështor të Bashkisë dhe do të jetë nënë patronazhin e Shkëlqesisë së Tij Kryeministrit, i cili e pranoi këtë me kënaqësi dhe shprehu gëzimin e lëvdatat e veta më të shquara për këtë inisiativë kaq të ndritëshme.Mbledhja vendosi edhe që fitimet e ardhura nga dhënia e ballos të destinohen për organizimin e një konkursi për një vepër letrare shqiptare. Në ballo parashikohet të marrin pjesë rreth 600 veta dhe do të jetë më e madhja dhe më e shkëlqyera që ka parë gjer sot Kryeqyteti” (Komiteti veprues) Ballo u organizua të shtunën e datës 18 mars, ku morën pjesë afro 350 të ftuar, mes të cilëve edhe ministra shqiptarë e ambasadorë të huaj në Tiranë. Në një kënd të sallës së madhe të Bashkisë ishin ekspozuar të gjitha gazetat e revistat që shiteshin në Tiranë. Në këtë ekspozitë zonjusha Albina Bumçi kishte vendosur për të shitur numrin e posaçëm të gazetës “Shtypi”, që u botua me këtë rast prej Komitetit Veprues për organizimin e ballos. Dhe shitja e këtij numri special, ishte e madhe. Vallëzimi i organizuar zgjati deri në ora 4 të mëngjesit, duke bërë përshtypje të madhe tek të ftuarit. Mocion i 44 deputetëve Të hënën e datës 10 prill 1933 një grup prej 44 deputetësh të parlamentit të Shqipërisë i paraqiti kryesisë së parlamentit, arsyet për ndryshimin e neneve 197, 206 dhe 206 të Statutit Themeltar, me lutjen që t’i parashtrohen Mbledhjes së Përgjithshme për aprovim dhe miratim me shpejtësi Neni 197 i Statutit Themeltar ndryshohet kështu: “ Liria e fjalës dhe e shtypit asht e garantueme. Censura preventive nuk mund të bëhet veçse me ligj”. “Kushtet mbi rregullimin e shtypit, konfiskimin e shtypshkrimeve dhe ndjekjet ligjore mbi fajet e shtypit caktohen me ligj”. “Vetëm shtetasi shqiptarë mund të nxjerrin gazeta në Shqipni”. “Si përfitojnë gazetarët prej krizës ” Në numrin e datës 2 maj 1933 , në rubrikën “Ndjenja e mendime”, gazeta “Besa”, me titullin “Si përfitojnë gazetarët prej krizës”, shkruhej ndër të tjera: “Kur, pra, gazetari merr pëndën në dorë dhe vret mëndjen ç’të shkruaj, përnjiherësh i kujtohet kriza dhe fillon të shesi mënt se si duhet të veprojë Qeveria për të përballuar krizën dhe për të shpëtuar popullin nga varfëria. Ky subjekt është aq i lehtë, dhe ne jemi bërë aq ekspert, sa që në njëzetë minuta i mbushim dy shtyllat e gazetës me sy mbyllur. Fitojmë dhe simpathinë e popullit i cili na i çmon mundimet që bëjmë për t’i siguruar lumtërinë ekonomike. Takon nonjëherë që këta artikujt t’onë t’a cekin pak Dikasterin e Ekonomisë Kombëtare, por gazetari nuk ka shumë relasione me këtë Ministri, meqë zyra e shtypit nuk varet prej tij. Po e kupëtojmë edhe ne vetë q’e tepëruam dyke dhënë përditë këshilla për të luftuar krizën, por, siç e thamë, kur na mungon tema, ose kur duam që diçka të shkruajmë prej atyre që të mos zemërojmë njeri, s’kemi ku gjejmë temë më të bukur prej çështjesh ekonomike.... Sido qoftë ne, duke përfituar prej krizës, i mbushmë edhe sot këto të dy shtyllat e gazetës” Vështirësitë e shtypit kombëtar Ndërsa pritej që Parlamenti të merrte në shqyrtim mocionin e 44 deputetëve, në gazetat shqiptare të prill – majit 1933, shkruhej gjerë e gjatë për problemet e shtypit, krizën që e kishte përfshirë dhe jepeshin mendime për daljen nga kriza. Në këto shkrime, konstatohej fakti se, shtypi kombëtar i kohës ndodhej në vështirësi të mëdha nga pikëpamja materiale. Ndryshe nga shumica e vendeve të botës që nuk kurseheshin për të mbështetur shtypin, për vetë rëndësinë ai luan në zhvillimin e përparimin e një vendi, në Shqipëri kjo mbështetje nuk ishte në nivelin e duhur. Ja se çfarë kërkonte nga Qeveria gazeta “Besa” e datës 15 maj 1933: “Më shumë se ndihma, ne do t’i kërkojmë sot Qeverisë një përkrahje që nuk i kushton gjë të madhe po që për ne është një lehtësi e vyershme. E kemi fjalën për taksën postare. Gjer më sot, në vënt që të paguajmë për çdo cop fletore 1 ose 5 cm, postë, kemi përsorur sistemin që t’i paketonim së bashku gjithë fletoret e një qyteti dhe të paguanim me peshë taskën postare. Ishte një lehtësi për shtypin që , siç thamë, ndodhet në gjendje ekonomike të vështirë. Mirëpo Drejtori i ri i Postë – Telegrafeve e gjeti se një lehtësi e tillë është në kundërshtim me dispozitat ligjore dhe prandaj mori masat që çdo copë fletore të dërgohet më vete. Do t’i lutemi Qeverisë mbretnore që të përgatitet një ligj, me anën e së cilës të caktohen disa lehtësira përsa i përket shtypit. Një lehtësi dhe bile një lehtësi e madhe do të ishte për ne edhe dërgimi i fletoreve me peshë, në vënt që të merret taksa postare me copë”. “Vuajtjet e gazetarit” Në numrin e datës 4 Janar 1936 gazeta “Vullneti”, botonte në faqe të parë artikullin me titull “Vuajtjet e gazetarit”, me autor gazetarin e njëohur të atyre viteve, Nebil Çika. Përgjatë artikullit, gazetari Çika shtron pyetjen: Pse nuk shitet gazeta shqiptare? Ai rendit disa përgjigje si p.sh.faktin se shitja e gazetës nuk është e organizuar, sidomos në rrethe ku shitja i lihet rastësisë. Vetëm shtatë agjentë shitës ishin në shtatë prefektura dhe nga këta shumica nuk kujdeseshin as për shitjen e gazetave e as për dërgimin e të hollave. Në këto kushte, shkruante Çika, gazetari është skllav i shitësit, të krahinës, pra: “Përpiqu ti, dërsi, hyr në belara dhe fundi mos gjej njerëz që t’a shesin gazetën! Dhe nga një herë, edhe të humbasin të hollat e tua”. Për këtë problem ai kërkonte prej Qeverisë që në çdo qytet të madh të vendit të caktohej një agjent për të shitur gazetat dhe revistat kombëtare, duke u detyruar secili agjent që të mbajë djem shitës, sipas popullësisë. Konkurrenca e huaj ishte një tjetër problematikë e cila krijonte vuajtje për gazetat shqiptare. “E dini sa Arbënia shesim në Korçë? Nj’a 40 copë! Në Shkodër shesin 120 dhe kemi edhe nj’a 40 pajtimtarë. Pse ky ndryshim? Sepse në Korçë Eleftheron Vima shet 150 copë dhe Kathemerini shet 100 copë ditën! Revistat greke gjithashtu. Edhe unë po të isha në Korçë, do të blija gazetën greke me 8 dhe 6 faqe të mëdha e që të ngop me lëndë të pasur e të zgjedhur. Një nga arsyet që në Korçë gazetat greke shiten 300-400 copë në ditë, është se kanë lajme. Neve dje na e mshehu Zyra e Shtypit një telegraf të jashtëm me rëndësi. Gazeta jonë e djeshme, që vajti në Korçë, s’e kishte lajmin kurse Eleftheron Vima, që do të jetë sot në Korçë, do t’a ketë atë lajm. Ne Arbëninë e nxjerrim duke ndënjur gjer në mëngjes në shtypëshkronjë që t’i kemi lajmet që vijnë pas mesnatës e me qëllim që gazeta me lajmet e ditës së sotshme të këndohet po sot në Korçë. Na ruat mundimi. Gazeta e huaj ka lajme. Kushton, edhe ajo, gjysëm leku. Si të mos preferohet? Tani shtoni gazetave greke që vijnë me aeroplan në Tiranë edhe gazetat italiane e franceze që vijnë dy ditëshme në Tiranë, Durrës, Vlorë, Shkodër, të cilat shiten me qindra copë dhe kallëzomëni se si mund të shitet gazeta shqiptare... Gazeta shqiptare paguan taksë dogane për kartën që sjell. Publiku që këndon gazetën, pra, paguan doganë për kartën e gazetës që bleu. Si i bëhet që ay publik të mos paguajë taksë dogane për kartën e gazetës së huaj që blen? E gazeta e huaj më konkurron mua, pasi i kushton për 1 dhrami shitësit shqiptar dhe ky e shet gjysëm leku, d.m.th. 3 dhrami e gjysëm. E kështu nga gazeta greke fiton 300 për qind. Si të mos preferojë të shesë atë në vend të gazetës shqiptare nga e cila fiton fundi 20 për qindë? Gazeta e huaj pengon, pra, sot, zhvillimin e përparimin e shtypit kombëtar. Në vënd që të na japë subvesion Qeveria, le t’i taksojë gazetat e huaja”. Ndër problematikat me të cilat përballej shtypi shqiptar, gazetari Nebil Çika rendiste edhe kafenetë duke i konsideruar si “armiqt e zhvillimit të shtypit shqiptar’ , duke kërkuar një zgjidhje që lexuesi t’a blinte gazetën shqiptare e të mos e lexonte në kafene! “Jo mor t’u ngjatë jeta, këta t’anët zemërohen menjëherë pse shkrove” “ Hezitova për një çast në mendimin nëse duhesh të dilja jashtë zyrës për të bërë një reportazh rreth Vlorës si ç’më porositi vet Kryeredaktori ynë dhe si ç’e bënë shpesh herë kolegët t’anë të Tiranës, me shkrimet e tyre mbi jetën e kryeqytetit. Hezitova them, sepse m’u duk të jetë krejt i ndryshëm qarku i atjeshëm me t’onin. Atje, tek ata, reporteri merr pëndën, del jashtë: sheh, shkruan, gjykon, kritikon dhe nuk i zemërohet askush, ndoshta edhe e përgëzon për vërejtjet dhe këshillat e tija: por, këtu ndër ne ndërron puna. Krahinarët kanë një sensibiltet të madh dhe e marrën me një farë dramaticiteti çdo gjë që shkruan gazetari qoftë makari se kjo bëhet me fjalë të matura e në besim të mirë. Jo mor t’u ngjatë jeta, këta t’anët zemërohen menjëherë pse shkrove. Sa e sa na janë zemëruar bile na kanë kanosur tërthorazi, kur jemi përpjekur të themi diçka nga e vërteta. A do t’i kesh miq këta të këtejmit, mos shkruaj gjë, pa le të venë - si të venë punët e popullit. Në Tiranë në mos ta marçin për të mirë, të pakën s’ta marrin as për keq, kurse këtu tek ne, të bëhen në atë çast armiq dhe të akuzojnë si të çmendur. Eja tani dhe shkruaj në të dashtë qejfi Zotris s’ate!” (“Jeta e Re”, Vlorë, 6 qershor 1938, Sadik Lame)

Gazetat shqiptare, mes mbijetesës e shqiptarizmës

Nga Ergys Alushi

Artikuj të ngjashëm Artikuj

EKSKLUZIVE/ Spiunët e televizionit

Këpucët e bardha të dasmës dhe letra dashurie

“Gutenbergu i shqipes”

Kur të prish punë Ismail Qemali

Nga greqishtja dhe latinishtja po, por jo turqizma

Krishtlindje me aromë baruti

Artikujt më të lexuar

Gjergj Luca, kryeoligarku i Shkrimsit, rebeli që grisi diplomën për t’u bërë biznesmen

Prangat e Veliajt, skenari i zgjedhjeve

EKSKLUZIVE/ Spiunët e televizionit

Damasku, kryeqyteti i paqes së humbur

Si e (vetë) vranë Vladimir Shehun, ku është letra e fundit???

Muzeu i Luftës: Nga MIG-ët te NATO, si ka evoluar ushtria shqiptare!

JETA E NATËS NË VITET ’90, NGA DISKO ALBANIA DHE MARIKAJ TE BUZUKËT E PARTYT RAVE

Kontaktet

Kategori

Mirëse u ktheve!

Hapni një llogari të re!

Merrni fjalëkalimin tuaj

Je i sigurt që dëshiron ta zhbllokosh këtë artikull?

Are you sure want to cancel subscription?

Gazetat shqiptare, mes mbijetesës e shqiptarizmës

Nga Ergys Alushi

Mbështetni autorët dhe abonohuni në përmbajtje

Shkarko

Zblloko Artikullin

Artikuj të ngjashëm Artikuj

Artikujt më të lexuar

Kontaktet

Kategori

Mirëse u ktheve!

Hapni një llogari të re!

Merrni fjalëkalimin tuaj

Je i sigurt që dëshiron ta zhbllokosh këtë artikull?

Are you sure want to cancel subscription?