DITARI I FESTIMEVE / Nga 1 vjetori tek 100 vjetori, shqiptarët asnjëherë bashkë

Kur vjen puna tek festat, shqiptarët e harrojnë varfërinë e skamien dhe frymën e mbajnë aty, nëpër sheshe, me këngë e valle, qoftë edhe zbathur. Kështu ka qenë në fillim të viteve 1900, e kështu vazhdon dhe sot. Por si është festuar ndër vite shpallja e Pavarësisë së Shqipërisë në 28 nëntor nga Ismail Qemali? 110 vjet pavarësi, Shqipëria ka kaluar shumë “tallaze”, ka festuar në mënyra të ndryshme: madje madje, festojnë akoma të ndarë sepse nuk bien dakord për datat 28 e 29 nëntor: Por ajo që s’e luan topi dhe nuk kundërshtohet nga kush, janë pikërisht festimet e Pavarësisë në çdo 28 Nëntor! Nga Ergys Alushi Shqipëria ishte akoma shumë e brishtë, por 1 vjetori i shpalljes së Pavarësisë, edhe nëse qeveria nuk kishte ndërmend për festime për shkak të halleve, nuk e pengoi popullin të organizohej siç dinte, për t’i shkuar Ismail Qemalit, te dera e qeverisë. Më mirë sesa të sjellim dëshmitë, që janë publikuar kohë pas kohe, 1 vjetorin e Pavarësisë e përcjellim me këtë shkrim të botuar tek gazeta “Përlindja e Shqipërisë” në dhjetor 1913. Shkrimi i “Përlindja e Shqipërisë” dhjetor 1913: Ditën e kremtës, i tanë pazari i Vlonës ish i mbyllur dhe populli që kishte nisur të dalë nëpër udha që në mëngjes herët, dukej pas fytyrës pas petkave të festonte, atë ditë, festën ma të madhe që ka kombi. Afër 9 sahatit, a la franka para dreke, nisnë me dalur, tufa-tufa, shqipëtarët dhe topatë nisnë të zbrasen në kështjellë. Vlonjatët me disa muzikantë të vendit e me shumë flamurë në krye, shkojshin udhës duke kënduar këngë kombëtare. Në tjatrën anë, me flamurë në krye ishin përmbledhur Gjinokastritët të gjithë me kokarda e me kësula kombëtare. Pas këtyre, vinin udhëve, duke kënduar këngë kombëtare ata që janë shpresa dhe e pritnja e Shqipëries: çunat e shkollës shqipe të githë me nga një flamur të vogël në dorë. Kaq ishte gëzimi që ndjente populli duke parë ata çuna të vegjël që tregoishin gjithë atë dashuni për kombësi sa u panë shumë njerëz që derdhën lot nga gazi. Nga sahati dhetë, të gjith populli kje mbledhur në sheshin Muradie ku sa atdhetarë mbajtnë fjalë patriotike mbi ditën e shënuame të cilatë banë një përshtyje të madhe në popull. Këtu, populli vendoj që të shkojë s’bashkut te kryetari i Qeveries dhe t’i paraqesin urimet e falenderiet veçanërish atij, ministrave dhe atyne të cilët, nën kryesien e Ismail Qemal Beut, e ngritën flamurin në një çast kur reziqet ishin duke u-shtuar e duke u-madhuar kundër Shqipënies. Afër njëmbëdhetë sahatit, kur në konakun e Ismail Beut u gjindëshin kontroloret, konsullatot e sa shqipëtar' e të huaj, që kishin ardhur për m'i uruar kremtin kobtjarë, populli i pa-masë, duke kënduar dhe brohoritur u afronte Skelës dhe vinte e u përmbledhtë në oborrin e shtëpies të kryetarit të qeverriës. Z. Ismail Beu me ministrat e tjerë duall në ballkon e u kënaqëshin duke parë sjelljet patriotike të popullit në kujtim të ditës q’u vërtetua idheali i tyre i sa vjetve. Një nga ministrat qe par që qante nga gazi që ndinte n’atë minutë. Pas që u përmblodhë i tërë popuili n' oborr dhe përqark konakut të kryeministrit dhe pas që erdhnë dhe nxënësit e shkollës, zoti Minga, drejtori i mësojtores së Vlonës, me fjalë patriotike u suell nga kryeministri e i uroj ditën e shenjtëruar dhe përfundoj duke thirur, bashk me popullin, “Rrnoft Shqipëria”, “Rrnoft kombi” e “Rrnoft Ismail Beu”. Pas zotit Minga, z. Luigj Gurakuqi nga ballkoni lëçiti një fjalë të pregatitur mbi mvehtësin' e Shqipëniës, e cila bani një pershtypje të madhe. Ma në fund, mori fjalën Ismail Beu dhe me fjalë të zgjedhura e patriotike tregoj, për shkurtazi, istorien e kësaj ditës dhe diftoj se sa lypset të j’a dijmë për nderë qeverrinave të Mëdha, që me ndihmën e tyre, mujtme me fituar vetqeverrimin e Shqipëniës: dhë në fund i tha popullit që të thërrasin rrofshin, veçanërisht, gjith Fuqiet e Mëdha duke i rreshtuar njanën pas tjatrës. Pas kësaj fjale nisnë këngët kombtare dhe nga ana popullit të Vlonës dhe të tjerave vise te Shqipëriës vajtnë sa përfaqësonjës t'Ismail Beu dhe i uruan diten e lumtur të popullit shqipëtar. Në Skelë populli me flamurë, sikur ishte ashtu i bashkuar, nxori sa fotografira dhe nisi të këthehet prapë në qytet. Kur populli ishte larguar nga Skelja, mesi i ditës kishte arrijtur dhe nga vaporet e luftës t’ Austriës dhe t’Italiës, që gjinden ne limanin e Vlonës, për nderim të kësaj dite, nisnë të zbrazin topa. Të dy avulloret e qeverrina miknesha zbraznë nga 21 topa duke e njohur, me këtë mënyrë, zyrtarisht festën e kësaj dite. Ajo pakic e popullit q'u gjiinte akoma në Skelë, duke ndigjunar krismën e topave, brohoriti me një za: “Rroft Austria, Rroft Italia” dhe s’pushoi duke thirrur gjer sa prani të zbrazurit e topave. Banketi. Mbramët, në sallën e ministerit t' Arësimit, pas iniziativës të sa atdhetarve, u-ba një darkë ku muarën pjesë katër ministra, shumë veta nga parësimi i qytetit të Vlonës e një shumic atdhetarë të tjerë. Krejt në atë kohë, sa ngjati darka, në mes të shoqëniës mbretënoi gazmend' e dashurië sa s'rrëfehet. U mbajtnë shum toaste dhe u ngritjen qelqet shumë herë për jetëgjatimin e atyre që kanë punuar e përpiqen për Shqipërië sindekur edhe për kujtimin e ndershëm t’atyne që janë therorësuar për liriën e vendit tonë. Darka zgiati gjer në mezin e natës dhe gjith ata që muarnë pjesë, u ndanë të kënaqur. Duke uruar njëri tjatrit që në mot të kremtojmë këtë festë me ma gëzim e me një Shqipërië ma të lartë e të lulëzuar. Orhan Pojani, si u shua në 1 vjetorin e Pavarësisë Por ai përvjetor i parë i Pavarësisë, u shoqërua me një ngjarje tragjike, kur mbylli sytë në moshën 67 vjeçare Orhan Bej Pojani, atdhetari i shquar i pabujshëm, por që punoi fort për shkronjat e shkollën shqipe. Ishte në krye të klubit “Dituria” dhe punoi fort si delegat i Kongresit të Manastirit për shkollat shqipe. Orhan Pojani është nga ata rilindas që përmendet më pak. Vdekja tragjike e tij gjatë vizitës së Katundari (bashki) në Vlorë, pikërisht aty ku kishte shkuar për të uruar 1 vjetorin e pavarësisë, ishte ngjarja më e paharrueshme për komunitetin vlonjat. “Tani që e pashë edhe unë këtë flamurin me shqiponjë, tani mund të më marrë zoti: jam I lumtur”. Këto fjalë i tha kur shkoi në Vlorë për festimet e 1 vjetorit. Qëndroi aty vetëm tri ditë. Ishte i sëmurë prej vitesh, por sëmundja nuk mund t’a mbyllte në shtëpi kur e gjithë Shqipëria do të gëzonte në Vlorë, ditën e shënuar. Doli, shëtiti pak, më këmbë, pastaj shkoi për urim në Katundari, qëndroi aty disa minuta, por nuk arriti të ngrihej, sepse sëmundja, lodhja, emocionet e mëdha, ia zbehën fuqinë e paktë që i kishte mbetur. Lajmi i vdekjes së tij në Katundari (bashki) shkaktoi dhembje të madhe në qytet. Trupi i Orhan Bej Pojanit u dërgua në shtëpinë e Prefektit të qytetit, ku e gjithë paria e Vlorës, korçarët që ndodheshin në qytet e të gjithë shqiptarët e tjerë, erdhën për t’i kryer nderimet e fundit dhe të ngushëllojnë të birin, Syrja Bej Pojani dhe të afërm të tjerë të tij. Ceremonia e varrimit u zhvillua ditën e shtunë, më 29 nëntor, në të cilën morrën pjesë të gjitha autoritetet dhe i gjithë populli, që e shoqëruan deri në vendin e caktuar për varrimin e tij. Kristaq Floqi, kryetar i gjykatës së Vlorës, korçar që e njihte mirë Orhan Bej Pojanin, mbajti fjalën e rastit. Orhan Pojani është nga ata atdhetarë që nuk përmendet shpesh. Madje kështu ka qenë edhe në fillimet e shtetit shqiptar. Aq sa kur u ngrit komisioni për festimet e 25 vjetorit të Pavarësisë nga ana e mbretit Zog, komisioni po punonte që të rindërtonte biografitë e veprimtarëve të periudhës së pavarësisë. Kur vjen puna tek jetëshkrimi i Orhan Bej Pojanit, në fund të tij shkruhet: “fotografi nuk ka”. Për njeriun që kishte punuar pa bujë, për rilindjen e shqiptarëve, për mësimin e këndimin shqip në shkolla e pa përçarje fetare, nuk gjendej asnjë foto e emri i përmendej veç në komisione intelektualësh. E aq më tepër, vinte nga pjesa e pasur korçare, ku pasurinë e tij, e shkriu për mënëdheun. 7 vjetori i Pavarësisë mes përleshjeve për Flamur (28 nëntor 1919) Italia kishte ushtrinë e vet në 1919 në Shqipëri dhe kishte ndaluar festat dhe flamurin kombëtar. Kjo nuk e pengoi krijimin e një komiteti të fshehtë në shtëpinë e Abaz Mezinit, kryekatundarit të Vlorës për të përgatitur festimet e 7 vjetorit të Pavarësisë. Komiteti i dërgoi një kërkesë Komandës italiane në Vlorë, firmosur nga “Paria e Vlorës” për të larguar trupat nga qyteti. Përkundër kësaj kerkese, italianët shtuan patrullimet në qytet. Abaz Mezini nuk u dorëzua. U nis në Itali dhe këtë kërkesë ia dorëzoi edhe ambasadorit të SHBA të vendosur në Romë, me shpresën se Italia nuk do të prishte festimet. Donin apo s’donin italianët, në shtëpinë e Osman Haxhiut në fillim të nëntorit 1919, u organizua mbledhja që përcaktonte detajet e festës: ceremonia, përgatitja e flamujve, mbledhja e të hollave që duheshin, komisioni organizator dhe kërkesa për komandën italiane për lejimin e festimeve. Në 26 nëntor, komandanti Italian Piacentini, u bëri thirrje vlonjatëve që ta festonin në ambiente të mbyllura për shkak të situatës. Por shqiptarët nuk u tërhoqën pas kësaj thirrjeje. Po paralajmërohej kështu një përplasje mes shqiptarëve dhe italianëve për organizimin e festës. Në 28 nëntor 1919 të gjitha shtëpitë e vlonjatëve kishin të varur flamujt kombëtar. Populli vërshoi në rrugë, të organizuar dhe u përlesh fuqishëm me ushtarët italianë. Goditjet dhe arrestimet ishin të shumta. Në qytet përplasjet vazhduan për disa orë, ndërsa në fshatrat rreth Vlorës, katundarët morën armët për çdo të papritur. Irritimin e popullit e shtoi veprimi i pabesë i italianëve në përdhosjen e flamurit kombëtar. E lidhën pas bishtit të një qeni dhe e lëshuan nëpër qytet. Situata nuk po qetësohej pas këtij provokimi që vazhdoi me ditë të tëra. Ishte ndezur keqas. Për ta ndjekur nga afër ç’po ndodhte, në Vlorë mbërriti këshilltari i Presidentit të SHBA-së, Ëoodroë Ëillson, Jozef Hervin që u takua me Parinë e Vlorës dhe dëgjoi pretendimet e tyre. Vlora ishte në prag të luftës që ndodhi në muajin qershor 1920. 20 vjetori i Pavarësisë, shfaqet për herë të fundit Flamuri i Pavarësisë (28 nëntor 1932) 20 vjetori i shpalljes së pavarësisë, në 1932, kishte një element të veçantë. Inaugurimi i varrit të Ismail Bej Vlorës që kishte mbyllur sytë në 1919 që u ndërtua në lulishten e madhe të qytetit, ku dikur kishte qenë shtëpia e lindjes së patriotit dhe ngritjes së flamurit prej tij. Që herët paradite në orën 8.00 të 28 nëntorit, përfaqësues lokalë e shtetërore dhe të parlamentit pas lutjeve të zakonshme, shkuan në sheshin e Flamurit për ceremonitë e rastit. Mandej morën rrugën për në fshatin Kaninë ku do kryhej ceremonia e zhvarrimit të Ismail Bej Vlorës dhe sjelljen e eshtrave në varrin e ri në qytet, vepër e Odhise Paskalit. Siç tregohet në dokumentet e kohës, në Kaninë, kur u hap arkivoli, trupi i njeriut që shpalli pavarësinë ishte ende i paprishur. Në shtypin e kohës ka me dhjetëra foto të njerëzve me trupin e heroit të tyre. Trupi i vendos në një arkivol të ri, bërë enkas për këtë punë. Në këtë ceremoni është parë dhe fotografuar për herë të fundit dhe flamuri origjinal i ngritur në 28 nëntor 1912. Flamuri iu dhurua prefektit të Vlorës, Abedin Nepravishta nga djali i Ismail Bej Vlorës, Et’hem Vlora me dëshirën për tia dhuruar Ministrisë së Arsimit që të vendosej në Muzeun Kombëtar. Vlonjatët refuzojnë kryeministrin firmëtar të Pavarësisë (28 nëntor 1941) Viti 1941 e gjente Shqipërinë të pushtuar nga Italia fashiste, por festa e pavarësisë nuk do të shmangej pavarësisht kësaj. Prefektura e Vlorës priste nga Tirana programin e festimeve, edhe pse, autoritetet e kohës kishin frikën e revoltave. Ndaj, për të shmangur gjithë përplasjet, vetë kryeministri i kohës Mustafa Kruja mbërriti në qytet. Dy ishin qëllimet: për të festuar dhe për të folur me qytetarët vlonjatë që ishin shumë të rebeluar pas pushtimit italian të vendit. Mustafa Kruja, kishte qenë firmëtar i pavarësisë, por pozicionimi i tij, nuk i pëlqente popullit. Mustafa Kruja u fut mes popullit që të shmangte përplasjet. Por pati përleshje mes të rinjve të Shkollës Tregtare dhe karabinierëve. Shumë të rinj u arrestuan. Të revoltuar nga këto arrestime, njerëzit u drejtuan tek komanda e karabinerisë. E rrethuan godinën dhe kërkonin lirimin e nxënësve. Në këto kushte, Mustafa Kruja u detyrua të shkonte vet në karabinieri e t’I lironte të rinjtë e arrestuar. 33 vjetori i Pavarësisë festohet në liri 28 nëntor 1945 Qyteti ishte zbukuruar qysh një ditë më parë, me flamuj, pankarta e harqe dafinash. Rrugët e dyqanet ishin ndriçuar më shumë sesa në ditë të zakonshme. Në ora 16.00, rinia dhe populli manifestoi nëpër rrugët e qytetit, duke kënduar e hedhur valle deri në orët e vona të natës. Në mëngjesin e datës 28 nëntor, festa u çel nga 21 të shtëna topash. Në këtë kohë u zhvillua ceremonia e ngritjes së Flamurit dhe në të gjitha faltoret e qytetit u kryen lutjet e rastit. Pas kësaj, njerëzit që numëronin rreth 8 mijë veta, u mblodhën para tribunës së ngritur në sheshin e flamurit dhe dëgjuan fjalët e rastit, ku i pari foli Sekretari i Komitetit ekzekutiv të Prefekturës, Spiro Rusha. Flamuri ngrihet edhe me hymnin e Bashkimit Sovjetik 28 nëntor 1951 Ceremonia e ngritjes së flamurit u zhvillua në ora 9.30. Flamuri u ngrit në shtyllën e posaçme nën tingujt e hymnit shqiptar por edhe të Bashkimit Sovjetik. Bilbil Klosi, ministër i Drejtësisë së kohës, në fjalën e mbajtur e justifikoi edhe këtë fakt, që ndodhte duhet thënë për herë të parë që nga shpallja e pavarësisë në 1912. “Ku ka garanci më të madhe për fitore se të kesh mbështetjen e një miku kaq të madh, të sinqertë e të dashur siç është Bashkimi Sovjetik? Ku ka pozita politike dhe ekonomike, ku ka forcë më të madhe se sa të jesh pjesë e pandarë, e lidhur për jetë me kampin e paqes e të socializmit, ku bëjnë pjesë vëndet e demokracisë popullore me Kinën e madhe në krye dhe që i prin Bashkimi i lavdishëm Sovjetik? 50 vjetori, qeveria zhvendos funksionet në Vlorë 28 nëntor 1962 50 vjetori i Pavarësisë mori vëmendjen maksimale nga regjimi komunist i kohës. Në 28 nëntor 1962, Vlora u kthye kryeqendra e Shqipërisë. Me vendim të Presidentit të Kuvendit Popullor nr 145, Presidiumi i Kuvendit Popullor dhe Këshilli i Ministrave, u zhvendosën në Vlorë nga data 26 nëntor deri në 30 nëntor dhe prej andej do të kryenin gjithë detyrat e tyre. Ndër të tjera, po me vendim të Kuvendit Popullor, qyteti i Vlorës, mori dekoratën e lartë “Ylli i Artë” dhe “Qytet Hero” për kontributin e dhënë në histori në lidhje me lirinë dhe pavarësinë e vendit. Inagurohet Monumenti i Pavarësisë 28 nëntor 1972 Me rastin e 60 vjetorit të Shpalljes së Pavarësisë, festimet në qytetin e Vlorës kulmuan me inagurimin e Monumentit të Pavarësisë në sheshin e Flamurit. Udhëheqësi komunist Enver Hoxha, bashkë me patriotët Qerim Muka, Mark Luge Dukaj, Vesel Xhemal Rustemi, Ibrahim Çubali e të tjerë, zbuluan Monumentin e Pavarësisë, vepër e skulptorëve Kristaq Rama, Muntaz Dhrami dhe Shaban Hadëri. Në ceremoninë festive ndodhej edhe vajza e Isa Boletinit, Ajete Boletini dhe mbesa e patriotit, Sabrie Boletini. Në Vlorë hiqet ylli komunist nga flamuri 28 nëntor 1991 Me yll të kuq, apo pa yll të kuq, duhej të ishte flamuri që do të ngrihej në 28 nëntor në Vlorë? Afrimi i ditës së Pavarësisë, po shoqërohej me debatin në lidhje me yllin e kuq në flamur. Në datën 21 nëntor, në bibliotekën e qytetit, të ftuar nga shoqata e të dënuarëve politikë, përfaqësues të partive politike, Demokratike, Republikane, social Demokrate, shoqatës “Çamëria”, sindikatat e pavarura e të tjerë, vendosën njëzëri: “Flamuri në 28 nëntor të ngrihet pa yll”. Komisioni i ngritur në këtë mbledhje njoftoi Komitetin Ekzekutiv Pluralist, personalisht kryetarin Mezan Malaj. Ky i fundit do të kthente përgjigje, pasi të pyeste ata më “lart”. Deri në mëngjesin e 27 nëntorit, kur në Sheshin e flamurit u mblodhën njerëzit për të parë provat për ngritjen e flamurit, ylli vazhdonte të ishte. Një djalë i ri, ish-i burgosur politik, nuk priti më “nga ata lart”, për të bërë atë që duhet të bënte: mori flamurin, i grisi Yllin dhe e la të ngrihej në shtizë. Ishte prologu i asaj që do të ndodhte në 28 nëntor 1991. Në 28 nëntor, komisioni i festës kishte vendosur një djalë të ri, Altin Kokoshin për të ngritur flamurin. Gjyshi i tij, Qazim Kokoshi kishte qenë delegat i Vlorës kur u shpall Pavarësia. Mirëpo, Komiteti Ekzekutiv kishte vendosur që flamurin ta ngrinte Mezan Malaj. Me turmën e irrituar të vlonjatëve, nuk kishte asnjë shanc. Kur Mezan Malaj u ngjit për të ngritur flamurin, që ishte tanimë pa yll, një grup të persekutuarish, në krye të të cilëve ishin Reshat Kripa e Fahri Shaska, e ndaluan. Pas tensionit të parë, e morën flamurin, e ia dhanë nxënësit Altin Kokoshi, që e konsideruan përfaqësues të familjeve të vjetra të Vlorës. Ceremonia vazhdoi me vendosjen e kurorave në varrin e Ismail Bej Vlorës si dhe fjalët e rastit në Sheshin e Flamurit. 100 vjetori, festa më madhështore e Pavarësisë 28 nëntor 2012 Në qershorin e 2012, Presidenti i vendit Bamir Topi çeli vitin jubilar me shpalljen e Vlorës “Nderi i Kombit”. Në korrik, Bamir Topi mbërriti në qytet dhe e dha vetë titullin për qytetin që e mori kryetari i bashkisë Shpëtim Gjika. Politika ishte e ndarë, PD ishte në pushtet, por PS, po merrte masa për ta kthyer ceremoninë në më të madhen që mund të kishin parë ndonjëherë trojet shqiptare. Mijëra e mijëra qytetarë nga gjithë trojet shqiptare, mbërritën në Vlorë. Shpëtim Gjika kishte deklaruar hapjen e festimeve që në 24 janar 2012, 10 muaj para ditës së Pavarësisë me një ceremoni në varrin e Ismail Bej Vlorës. Por edhe 100 vjetori nuk i bëri dot bashkë shqiptarët. Ndërsa dreka zyrtare u shtrua nga bashkia në 28 nëntor, në Vlorë, qeveria një natë më parë, në 27 nëntor, shtroi darkën zyrtare për festën duke ndarë kështu edhe protokollin e festimeve. Por populli e vendosi vetë sesi të festonte. Nata e 27 nëntorit, duke u gdhirë data 28, ishte një natë zjarri e feste në çdo rrugë e lagje vlonjatësh. Për vlonjatët dhe jo vetëm, por për të gjithë shqiptarët që ishin ditën e 28 nëntorit në Vlorë, 100 vjetori i Pavarësisë, ka për të mbetur si dita më e bukur dhe patriotike në historinë e festimeve për nder të 100 vjetorit. Kryetari i Bashkisë së Vlorës, Shpëtim Gjika ishte motorri i festimeve që mblodhi me mijëra shqiptarë në qytetin e Vlorës. Kush e qepi flamurin e Pavarësisë? “Nuk desha të bëj fjalë për ngritjen e flamurit dhe për mënyrën e ngritjes, se janë thënë e shkruar shumë po të ekzagjeruara dhe me tepër utopira sesi është botuarë dhe në fletën e parë “Drita” sikurse flamuri që u ngrit në Vlonë ka qenë i dërguarë nga Amerika dhe simas ca gazetave të tjera, sikur ka qënë i qindisurë me sërmë e me xhufka. Të gjitha këto janë ëndëra, se flamuri i parë që është ngriturë në Vlonë ka qenë një plehurë e kuqe tre metro e gjatë dhe dy metro e gjërë mbi të cilën u shtyp shqiponja dy krenore me ngjyrë të zezë, me atë bashkë u gatitnë dhe 4-5 të tjerë më të vegjël. Plehura e kuqe u ble te një tregëtar i quajturë Diamant dhe u qepnë tek një rrobaqepës i quajturë Thoma, se nuk prite koha për të gatiturë flamurë luks. Mënyra e ngritjes ish e frikuarë se deti ish i bllokuarë, Llogaraja e zënë me vetëdashës, përtej lumit Vjosës ushtëria turke, në Tepelenë ushtëria greke d.m.th Vlora ish e rrethuarë nga të katër anët”. Petro Poga - “Nga kujtimet e mia”, botuar në gazetën “Drita” Historiani vlonjat: Për Flamurin punoi Marigoja Vendimi për shpalljen e pavarësisë duhej konkretizuar për të gëzuar të gjithë popullin që priste përjashta nëpër rrugë dhe në të gjithë Shqipërinë. Populli ishte i dëshiruar të shikonte flamurin, simbolin e pavarësisë që të valëvitej nëpër ballokonet, dritaret, nëpër rrugët e qyteteve. Shqiptarët prisnin dhe sikur nuk u besohej. Zgjedha turke kishte qenë e gjatë dhe e lodhshme. Me kohë patriotët kishin marë masa për të përgatitur flamurin. “Zonja Marigo Posio, Petro Dhimitri (fotografi) dhe Thanas Floqi ishin mbledhur në shtëpinë e zonjës Marigo dhe bisedonin kokë më kokë. - Erdhi koha – i thotë zonja Marigo, Petro Dhimitër fotografit – që ta bësh shqiponjën tëndë të fluturojë, kësaj here në ajër të pastër e të lirë, në të gjitha viset e Shqipërisë, ndër male dhe në fusha. Duhet të riprodhohen shumë flamurë. Zonja Marigo iu drejtua së pari Petro Dhimitër fotografit me qenë se për të shqiponja ishte shumë e dashur. Këtë ai e vizatonte kudo dhe ishte praktikuar aq shumë saqë qe në gjendje ta bënte dhe me sy të mbyllur, sikur do ta dinte që kjo do t’i shërbente për një moment të ngutshëm e shumë të rëndësishëm historik. Ideja për të riprodhuar flamurët me anën e një stampe ishte e Petro Dhimitër fotografit. Stampa, siç mendonte Thanas Floqi, duhej të skalitej në një copë dhoge. Meqënëse këto ishin të ngushta ai bashkoi dy copa dhigë shelgu, i ngjiti këto me tutkall dhe i mbërtheu me gozhdë. Sipas vizatimit të Petro Dhimitër fotografit, për të skalitur shqiponjën punuan i biri i një kallajxhiu nga Mavrova e Manastorit që kishte shumë merak për mjeshtërinë e gdhëndjes, së bashku me Thanas Floqin. Kjo stampë u lye me bojë të zezë, me tutkallë për t’u tharrë sa më shpejt dhe flamurët e parë i stamposi mbi beze të kuqe të zbardhur, vetë Petro Dhimitër fotografi së bashku edhe me Thanas Floqin. Mandej stampa iu dorëzua zonjë Marigo, e cila së bashku me vajzat e saj stamposi me qindra të tjera. Ato ditë hajati i shtëpisë së zonjës Marigo Posio u kthye në një punishte të vërtet flamurësh. Të këtij modeli ishin flamurët që u valvitën kudo në Vlorë në ato ditë mbas shpalljes së pavarësisë. I tillë ishte flamuri që u ngrit për të parën herë në dritare mbi portën e shtëpisë së Kongresit, nga dora e plakur patriot, Ismail Qemalit. Zonja Marigo, së bashku edhe me vajzat që mësonte për të qëndisur, më vonë bënë edhe flamurë të tjerë me shqiponjën të prerë në rrobë të zezë e të qepur mbi beze të kuqe”. Llambi Durrolli – Historian dhe arkeolog i vjetër vlonjat Eqerem Vlora: Flamurin e morën tek konaku im! Një javë pas shpalljes së Pavarësisë çova Murat bej Toptanin dhe Hydai Efendin (nipin e babait të teqesë sonë në Janin&euml tek Ismail Qemali, duke iu lutur të më kthente flamurin që i pata huajtur. Më premtuan të ma kthenin atë menjëherë, sapo zonja Marigo Posio (një atdhetare e madhe demokrate, por që i pëlqente reklama) ta kishte qepur e qëndisur flamurin e ri! E pra, në 28 nëntor kryeobjekti i ditës, flamuri si simbol i pavarësisë, me atë pakujdesinë tipike shqiptaro-lindore, ishte harruar. Për më tepër shumica nuk e dinte sesi ishte ai. Kurrkush më përpara as e kishte parë, as kishte mbajtur. Askush në Vlorë nuk kishte flamur në shtëpi. Shtetformuesit ranë në hall dhe vështruan njëri-tjetrin të hutuar. Atëherë ngrihet miku im, Hydai efendiu dhe thotë se në dhomën e gjumit të Eqrem Beut varet në mur një flamur shqiptar, i futur në një kornizë të bukur. Dhe pyeti se a mund të merrej pa qenë aty i zoti. Ismail beu i dha leje dhe kështu flamuri, që dikur don Alandro Kastrioti ma kishte dhuruar solemnisht në Paris, shtegtoi në konakun fqinj dhe ra në duart e Ismail beut, i cili ia dorëzoi Murat bej Toptanit me porosinë ta varte jashtë, ndërkohë që vetë qëndronte pranë, në dritare. Mijëra njerëz u mblodhën në sheshin para shtëpisë dhe në kopsht, duke brohoritur “rroftë, rroftë” edhe pse shumë prej tyre nuk kuptonin edhe aq se ç’po bëhej. Më vonë, kur unë në ditët festive të shpalljes së pavarësisë si shtet i lirë dhe i pavarur, ngrita flamurin shqiptar në ballin e shtëpisë sonë, disa kosovarë të mirë thanë: “shumë mirë e bëtë ju të diturit që ngritët flamurin e babë Kralit (pra të perandorit Franc Jozef) se tani nuk kanë më se ç’të na bëjë as serbi i poshtër, as malazezi morracak. Kur pyeta se ku e kanë parë shqiponjën e zezë, m’u përgjigjën krenarisht: “tek ushtarët e babë Kralit” në Pazarin e ri. Por natyrisht, pati edhe të tillë si një farë Haxhi Muhamet efendiu, një klerik i rëndësishëm e fanatik në Vlorë dhe idhtar i fortë i tim eti, i cili shprehej me zemërim se Ismail Beu kishte zgjedhur një “korb” si simbol të Shqipërisë së lirë. “Ah, ta kishte bërë Shqipërinë, Syrja beu, ankohej ai, - tani do të kishim në flamur suret e bukura të kuranit. Po ç’mund të presësh tjetër nga Ismail beu, që e ka kaluar gjithë jetën e tij në vendin e frëngjve!” Kur ia rrëfeva historinë Ismail beut, ai qeshi me të madhe, por edhe më kërcënoi me gisht se do t’i tregonte hoxhës që flamurin nuk e kishte gjetur ai, por unë!

DITARI I FESTIMEVE / Nga 1 vjetori tek 100 vjetori, shqiptarët asnjëherë bashkë

Nga Ergys Alushi

Artikuj të ngjashëm Artikuj

110

Tinka Kurti, “Zoja e Randë” e kinematografisë shqiptare

GYLENISTET, halli i madh i Edi Ramës

KURIOZITETE

Artikujt më të lexuar

SONDAZHI/ Si ndahen votat për Tiranën e Shqipërinë

Gjergj Luca, kryeoligarku i Shkrimsit, rebeli që grisi diplomën për t’u bërë biznesmen

“Gardhet” politike të Artan Lames

JETA E NATËS NË VITET ’90, NGA DISKO ALBANIA DHE MARIKAJ TE BUZUKËT E PARTYT RAVE

TESS – Shkolla e bukurisë në një shkallë tjetër, profesori ndërkombëtar në auditorin shqiptar

David Kostelancik, ambasadori i ri amerikan që do “drejtojë” Shqipërinë

Pasuria e Ahmet Zogut

Kontaktet

Kategori

Mirëse u ktheve!

Hapni një llogari të re!

Merrni fjalëkalimin tuaj

Je i sigurt që dëshiron ta zhbllokosh këtë artikull?

Are you sure want to cancel subscription?

DITARI I FESTIMEVE / Nga 1 vjetori tek 100 vjetori, shqiptarët asnjëherë bashkë

Nga Ergys Alushi

Mbështetni autorët dhe abonohuni në përmbajtje

Shkarko

Zblloko Artikullin

Artikuj të ngjashëm Artikuj

Artikujt më të lexuar

Kontaktet

Kategori

Mirëse u ktheve!

Hapni një llogari të re!

Merrni fjalëkalimin tuaj

Je i sigurt që dëshiron ta zhbllokosh këtë artikull?

Are you sure want to cancel subscription?