BUXHETI MBI SHPATULLAT E QYTETARËVE

Asnjë lehtësim, asnjë shtesë për shtresat në nevojë, më pak fonde për vepra publike dhe më shumë para për administratën. Ky është buxheti i vitit të ardhshëm, i cili një pjesë të mirë të shtesave që do të marrë nga taksat ia kalon fondeve që shpenzon administrata publike. Jemi në kohën e normalizimit të politikës buxhetore. Nuk kemi më ndryshime të mëdha në ligjet fiskale, orientimi i shpenzimeve është kthyer në një normalitet duke dhënë nga pak për të gjithë dhe për herë të parë, ajo që mund të dallohet si pozitive është ulja e borxhit publik nën nivelin 60% të prodhimit të brendshëm bruto. Sa do të paguajnë qytetarët për taksa. Qeveria do të mbledhë 6.36 miliard euro taksa në vitin 2024, ku pjesa kryesore e tyre do të vijë nga tatimi i konsumit. Taksa që ka peshën më të madhe në buxhet prej vitesh është tatimi mbi vlerën e shtuar, dhe vitin e ardhshëm 1/3 e të ardhurave buxhetore (2 miliard euro), do të vijë nga tvsh. Tatimi mbi vlerën e shtuar është një taksë që i vendoset mallrave të konsumit dhe projektohet që vitin e ardhshëm paratë e vjela përmes saj të rriten me 100 milion euro. Në total projektohen që shtesat në buxhet nga taksat të jenë 350 milion euro më shumë se gjatë këtij viti dhe do të përqëndrohen te rritja e luftës kundër informalitetit, përmirësimi i aktivitetit ekonomik, paketa fiskale dhe rritja e çmimeve të produkteve nga inflacioni i lartë. Duke qënë se vitin e ardhshëm nuk do të arkëtohet taksa speciale për prodhuesit e energjisë elektrike, tatimi mbi korporatat pritet të zbresë në 500 milion euro dhe për herë të parë, taksa e të ardhurave personale do të mbledhë më shumë për buxhetin se taksa ndaj bizneseve. Qeveria do të marrë 615 milion euro nga të punësuarit dhe vetëpunësuarit, duke rritur me 6.5 milion euro arkëtimet pas aplikimit nga 1 janari 2024 i ligjit të ri për tatimin mbi të ardhurat, duke përfshirë në skemën e pagesës së taksës progresive (0, 13 dhe 23%) profesionet e lira dhe personat fizikë. Pas një rënie me një normë 6.5% për 9 mujorin e parë të këtij viti të importeve dhe me 9% të eksporteve, vitin e ardhshëm pritet rigjallërim i konsumit dhe ndaj financat projektojnë me rritje të ardhurat nga taksat nacionale dhe akcizat, këto të fundit dhe për shkak të rritjes nga indeksimi me 1.5%. Qeveria është tërhequr nga anagazhimi që mori në vitin 2021 për indeksimin e akcizës njëherë në dy vjet me nivelin e inflacionit, duke e lënë masën e indeksimit të saj 1.5%, nga 15.8% që do të ishte po të bazohej në rregullin e vjetër. Rritja e akcizës përmes indeksimit do të rritë çmimin e karburanteve, cigareve dhe alkoolit, mallra të cilat i nënshtrohen kësaj takse. Parashikohen 20 milion euro të ardhura në buxhet nga ndryshimet në ligjin për lojrat e fatit, ku synohet formalizimi i basteve sportive dhe tatimi i kompanive që do të ushtrojnë aktivitet në këtë fushë. Ndryshime më të vogla fiskale ka në rritjen e taksës së karbonit për qymyret dhe përjashtimin nga tvsh të importit të gjedhëve të mbarsur, koshereve me bletë dhe insekticideve. Si do të shpenzohen paratë e buxhetit. Nëse do të dëgjonim dhe kuptonim buxhetin me atë që thuhet zyrtarisht nga projektuesit e tij, do të shihnim vetëm anën e mirë e tij, ose nxjerrjen nga konteksti të disa shifrave. Vitet e fundit propaganda e qeverisë është përqëndruar se si pjesa më e madhe e fondeve të buxhetit shkojnë për shëndetësinë, mbrojtjen sociale dhe arsimin. Në fakt kjo është një gjysëm e vërtetë, sepse nuk ka asnjë gjë të re. Administratat më të mëdha dhe që kanë buxhetin më të madh të pagave janë ajo e arsimit, shëndetësisë dhe dihet, policia dhe ushtria. Po përtej fondeve të pagave, çfarë rritet dhe çfarë ulet te fondet e buxhetit për shtresat në nevojë vitin e ardhshëm? Shëndetësia dhe mbrojtja sociale. Buxheti i shtetit do të japë këtë vit 9 milion euro për pagesën e papunësisë, vitin e ardhshëm pagesa për këtë kategori ulet në 8 milion euro. Për ndihmën ekonomike dhe personat me aftësi të kufizuar jepen 247.6 milion euro, vlerë e konsiderueshme por 500 mijë euro më e ulët se aganzhimet e marra për këto shtresa gjatë vitit 2023. Shohim vetëm një rritje me 500 mijë euro për kompensimin e ish-pronarëve dhe me 1 milion euro për fondet e dëmshpërblimit të ish-të përndjekurve politikë. Bonusi për lindjet ka të njëjtin buxhet si dhe këtë vit: 22 milion euro. Në total fondet për Ministrinë e Shëndetësisë dhe Mbrojtjes Sociale rriten vetëm me 2 milion euro. Dhe pse ky dikaster merr 10.5% të totalit të buxhetit, investimet në shëndetësi kapin një fond prej 30 milion euro, nga 780 milion euro që janë fondet për këtë ministri. Shumica e parave shkon për mbështetetjen e skemës së pensioneve që Instituti i Sigurimeve Shoqërore jep për pensionistët me vlerë 1.78 miliard euro, nga ku për rritjen e pensioneve janë vetëm 41 milion euro dhe 36 milion të tjera planfikohen për dhënien e bonusit në fundvit për pensionitët. Pjesa tjetër e buxhetit ndahet për ofrimin e shërbimeve mjekësore, siç janë medikamentet dhe kosto e shtrimeve spitalore. Numri i familjeve që do të përfitojnë ndihmë ekonomike do të ulet me 500 nga 64 mijë familje që janë në total dhe po ashtu numri i përfituesve pagesat e aftësisë së kufizuar dhe kujdestarëve të tyre, do të ulet me 2 mijë për shkak të ndryshimit të skemës së vlerësimit të kësaj kategorie. Arsimi. Vendet që dallohen për mirëqeverisje dhe që janë shtete të pasura kanë një element të përbashkët: fonde për arsim dhe edukim. Ajo është zanafilla që çdo shtet mbështet sistemin e zhvillimit të së ardhmes dhe që siguron mirëqënien sociale të mbështetur nga rritja ekonomike. Në Shqipëri arsimi nuk ka qënë asnjëherë prioritet si në qeverisje, ashtu dhe në politikat buxhetore. Gabimet se si funksion sistemi dhe kujdesi që tregohet në këtë drejtim janë të shumta, ndërsa paratë që jepen të pakta dhe të pamjaftueshme. Për vitin 2024 buxheti për arsimin rritet me 50 milion euro, por sërish zë vetëm 2.1% të prodhimit kombëtar të vendit dhe 7% të totalit të fondeve të buxhetit. Fondet për univeristetet shtohen me 20 milion euro më shumë me qëllim financimin e projektit “Pakti për Universitetit” për ngritjen e infrastrukturës dhe investimeve në kampuest universitare, si dhe mbështetjen me bursa të studentëve ekselentë në masën 40 mijë lekë, pagesë e barabartë me pagën minimale në rang vendi. Po ashtu parashikohet rikonstruksioni i 70-80 objekteve arsimore dhe financimi me libra falas i nxënësve në sistemin parashkollor. Kapaciteti për fëmijët në çerdhe dhe kopshte sërish është më i ulët se numri i fëmijëve që kërkojnë këtë shërbim, ndërsa një pjesë e shkollave do të vazhdojnë mësimin me turne. Investimet për sportin dhe pse parashikohet të rriten nga të ardhurat që do të arkëtohen nga formalizimin i basteve, nuk janë reflektuar në të dhënat e buxhetit. Buxheti i vitit 2024 për sportin dhe rininë është 5.7 milion euro nga 4.4 milion që është gjatë këtij viti. Në fondin që do të alokohet, planifikohet të mbulohet mbështetja për 26 federata nga 44 gjithsej, rritja e numrit të sportistëve të licensuar nga federatat dhe mbulimi i pjesëmarrjes në disa aktivitete ndërkombëtare. Bujqësia. Buxheti i bujqësisë për vitin e ardhshëm ulet me 500 mijë euro dhe është i pamjaftueshëm për të financuar të gjitha skemat e mbështetjes së fermerëve, në një kohë që një pjesë e programit IPARD 3 është pezulluar. Miliona euro fonde që shkonin për bujqësinë si ndihmë që jepte Bashkimi Europian janë ngadalësuar pas hetimeve që Zyra Europiane Kundër Mashtrimit OLAF kreu disa muaj më parë për ecurinë e skemës ku konstatoi abuzime në shpërndarjen e granteve për fermerët. Buxheti në total për mbështetjen e kësaj kategorie është 33 milion euro dhe i pamjaftueshëm si për përballuar të gjithë aplikimet që vijnë për skemën e naftës pa taksa, ashtu dhe në skemat e tjera kombëtare që synojnë të nxitin prodhimin në kultura të ndryshme bujqësore. Masa mesatare për mbështetjen e 96 mijë fermerëve të regjistruar me nipt është 343 euro për fermer, duke e lënë Shqipërinë vendin me subvencionet më të ulta për mbështetjen e bujqëve në Europë dhe rajon. Fondet për menaxhimin e infrastrukturës së ujitjes dhe kullimit rriten me 5 milion euro, por sërish përqindja e sipërfaqes ku fermerët kanë akses për ujitje mbetet 73% për të shkuar sipas programit të qeverisë në 76% në vitin 2026. Vitin e ardhshëm fondet për sigurinë ushqimore rriten me 5.4 milion euro dhe mbështetja për peshkimin me 700 mijë euro. Infrastruktura. Qeveria nuk do të angazhohet në projekte të reja në infrastrukturë me përjashtim të nisjes së ndërtimit të Portit Detar “Porto Romano”, një nisëm që ishte projektuar të bëhej me investim privat përmes procedurës së koncesionit, por që me sa duket ka ndryshuar strategji dhe ka vendosur ta ndërtojë me fondet e saj. 430 milion euro do të merren kredi dhe synojnë që të ndërtojën portin e ri në harkun kohor të 4 viteve. Vlera që financohet vitin e ardhshëm për Portin në Porto Romano është 83 milion euro. Një tjetër projekt në fushën e porteve është Porti i Integruar në Vlorë në zonën e Triportit, pas dhënies për marinë turistike të portit të trasnportit të mallrave dhe pasagjerëve brenda në qytet. Ky projekt projektohet të jepet me koncesion dhe të ndërtohet me investim privat, ndërsa shteti do të paguajë kostot për mbikëqyrjen e punimeve. Investimet kryesore në rrugë mbeten ato të kontratave koncesionare. Rruga e Arbrit do të marrë 35 milion euro financim, ndërsa punimet për përfundimin e tunelit të Murrizit vazhdojnë. 9.6 milion euro merr dhe kontrata koncesionare Porti i Jahteve – Orikum – Dukat, dhe 50 milion euro jepen për tunelin e Llogarasë. Punimet për rrugën Qukës – Qafë Plloçë do të vazhdojnë dhe gjatë vitit të ardhshëm dhe sipas planeve të buxhetit do të përfundojnë në vitin 2026, ndërsa aksi Korçë -Ersekë parashikohet të zgjatë dhe përtej 2026-s. Vitin e ardhshëm nis ndërtimi i segmentit Berat-Ballaban dhe zgjerimi i rrugës Elbasan – Qafë Thanë, ndërsa vazhdon ndërtimi i loteve të mbetura në Unazën e Madhe të kryeqytetit. Njëkohësisht me këto akse, janë duke u ndërtuar përmes kontratave partneritet publik-privat pa financim të buxhetit dhe me modelin e vendosjes së tarifës së kalimit, rruga Thumanë-Kashar dhe Lekaj -Fier. Financimi për Korridorin e 8 duket se do të mbetet për vitet e ardhshme, pasi buxheti për segmentet Elbasan-Lekaj dhe Bushtricë- Doganë shkon vetëm për studimin e projektit. Qeveria do të vazhdojë të financojë projektin e hekurudhës Tiranë-Durrës-Rinas me kredinë e marrë nga BERZH dhe do të paguajë për mbikëqyrjen e punimeve në aeroportin e Vlorës. Rindërtimi ka marrë vlerën më të madhe për vitin 2023 të parave të financuar për vepra publike, 170 milion euro, fondi ulet në 70 milion euro vitin e ardhshëm dhe 20 të tjera parashikohet të financohen në vitin 2025, për të mbyllur përfundimisht programin. Sektori i energjisë elektrike mendohet të përballojë vetë kostot për vitin 2024, duke mbyllur kapitullin e mbështetjes buxhetore për kompanitë e publike të energjisë që u përfshinë nga kriza e çmimeve të larta të importit. Koncesionet. Është dëgjuar shumë për shpenzimet e kujdesshme të parave të buxhetit dhe kemi parë një tërheqje nga politikat e dhënies së kontratave koncesionare dhe partneritetit publik-privat, por angazhimet buxhetore sërish nxjerrin në plan qindra miliona euro që do të shkojnë për kontrata të tilla, një pjesë e të cilave janë nën hetim nga autoritetet e drejtësisë. Vitin e ardhshëm buxheti i shtetit do të paguajë 143 milion euro për 10 kontrata koncesionare, 13 milion euro më shumë se një vit më parë. Dy kontratat që janë nën hetim nga prokuroria dhe ku janë konstatuar abuzime, inceneratori i Tiranës dhe ‘Sterilizimi’, do të marrin respektivisht 12.7 dhe 17.5 milion euro. Kontrata që ka financimin më të madh është ajo e rrugës së Arbrit (35 milion euro), e ndjekur nga koncesioni në shëndetësi i Ofrimit të Shërbimeve të Laboratorike në spitale. Qeveria ka përfunduar shlyerjen e pagesave për dy kontratat e ndërtimit të inceneratorit të Elbasanit dhe Fierit dhe nuk parashikohet financim për koncesionin e rrugës Milot-Balldren, pas dështimit në gjetjen e financimit nga ana e kompansië që fitoi të drejtën për ndërtimin e aksit në partneritet publik-privat. Për vitin 2025 kontratat koncesionare do t’i rëndojnë shtetit një faturë edhe më të lartë, në vlerën 150 milion euro. Parametrat e buxhetit. Politika kryesore e buxhetit për vitin e ardhshëm është rritja e pagave për administratën publike duke përmbushur angazhimin e marrë përsipër për të arritur pagën mesatare 900 euro. Fondi për pagat e administratës rritet me 230 milion euro më shumë dhe 110 milion euro shkojnë për rritjen e rrogave nga data 1 korrik të mjekëve, infermierëve, mësuesve, policëve, ushtarakëve, dhe niveleve të mesme dhe të ulta të administratës qëndrore dhe lokale. Buxheti i vitit të ardhshëm është një nga rastet e rralla kur qeveria shton fondet për shpenzimet operative dhe ul ato të investimeve publike. Fondi i shpenzimeve kapitale është 1.28 miliard euro, 80 milion euro më i ulët se ai i këtij viti. Sfidë mbetet ecuria e shpenzimeve publike për vepra në infrastrukturë, duke qënë se performanca e tyre vitin e fundit ka qënë e dobët. Një tjetër sfidë për financat publike janë rritja e kostove të shlyerjes së borxhit publik. Një pjesë e mirë e borxhit merret në tregun e brendshëm dhe kostot për pagesat e interesave rriten me 50 milion euro, ndërsa me 50 milion euro të tjera rritet dhe interesi për borxhin në monedhë të huaj. Tashmë në epokën e re kur vlera e parasë së dhënë hua po kushton gjithnjë e më shumë, sytë janë te shpenzimet e shtuara për pagesën e borxhit. Për vitin e ardhshëm defiçiti në buxhet është sa 2.5% e prodhimit të brendshëm bruto dhe borxhi publik shkon në 59.8% të prodhimit kombëtar. Sot Shqipëria është vendi i dytë në rajon pas Malit të Zi që ka një përqindje të huamarrje mbi nivelin 60% të PBB-së.

BUXHETI MBI SHPATULLAT E QYTETARËVE

Nga Ola Xama

Artikuj të ngjashëm Artikuj

2025, Investime pa njerëz

Pensionistët! Për bukën e gojës…

Si po “e mbyllin” skandalin e Mikrokredive

“PLAKJA” E SHQIPTARËVE

Si u përfshi FMN në një fushatë mediatike në mbrojtje të Bankës së Shqipërisë

‘Peshkaqenët’ e kredive

Artikujt më të lexuar

RA NGA QIELLI, edhe “Profeti” i Ben Blushit

“Rilindja” që erdhi me bujë, por u shua pa zhurmë

Gjergj Luca, kryeoligarku i Shkrimsit, rebeli që grisi diplomën për t’u bërë biznesmen

Mashtruesit e Mikrokredive

JETA E NATËS NË VITET ’90, NGA DISKO ALBANIA DHE MARIKAJ TE BUZUKËT E PARTYT RAVE

Çfarë ka Akoma për Rozana RADIN!

Ikja e Ramës pengohet nga rikthimi i Berishës

Kontaktet

Kategori

Mirëse u ktheve!

Hapni një llogari të re!

Merrni fjalëkalimin tuaj

Je i sigurt që dëshiron ta zhbllokosh këtë artikull?

Are you sure want to cancel subscription?

BUXHETI MBI SHPATULLAT E QYTETARËVE

Nga Ola Xama

Mbështetni autorët dhe abonohuni në përmbajtje

Shkarko

Zblloko Artikullin

Artikuj të ngjashëm Artikuj

Artikujt më të lexuar

Kontaktet

Kategori

Mirëse u ktheve!

Hapni një llogari të re!

Merrni fjalëkalimin tuaj

Je i sigurt që dëshiron ta zhbllokosh këtë artikull?

Are you sure want to cancel subscription?