“Në pijetore unë jam ulur”, nga Burgu i Spaçit drejt vëllezërve korçarë

Bujar Bakalli, një ish i burgosur politik i Burgut të Spaçit tregon me hollësi sesi kënga mori jetë në janar 1976 nga grupi i djemve korçarë brenda qelisë. Këtyre të fundit iu bashkua dhe Maestro Luk Kaçaj. Kënga u këndua nga Andon Vanko e Aleks Qiriaqi, por sot, dy vëllezërit korçarë Endri & Stefi me ndërmjetësimin e Xhim Begesë u takuan me të burgosurin që u tregoi historinë e këngës kaq të dashur për shqiptarët Të lodhur e të uritur, pas orëve të gjata të punëve në galeri, duke gërrmuar e shtyrë vagonë mbushur me bakër, të burgosurit hiqnin këpucët dhe me ato, e pecet në duar, bënin 500 metrat e fundit para se të hynin në kamp. Këmbët e trupin i kishin copë, por më shumë shpirtin të cilin e ngrohnin ndonjë të dielë. Ah ajo e dielë, sa e shumëpritur… Pas aksionit që zgjaste disa orë, të burgosurit politikë mblidheshin në sallën ku lexohej shtypi e dikush luante shah të tjerë këndonin ose i binin veglave. Po po veglave. Në vitin 1975 në Spaç kishte 3 kitara e 4 apo 5 çifteli. E pikërisht në këtë sallë u kompozua një ndër këngët më të bukura korçare, “Në pijetore unë jam ulur”, një këngë dashurie që këndohej në burg. Bujar Bakallin e njoh që kur kam qenë e vogël, sepse është mik në familjen e mamit (të dënuar politikisht) dhe kam dëgjuar shumë për të, që u dënua pa bërë ende 18 vjeç në vitin 1975 dhe vuajti 3 vjet të dënimit si nën moshë, në burgun e Spaçit dhe deri në vitin 1991 e persekutonte akuza për agjitacion e propagandë, ndërsa rinia i shkoi sa në një burg në një kamp internimi. “Unë nuk kam qenë kurrë një djalë i ri e si rrjedhojë kurrë nuk kam jetuar një periudhë të jetës të quajtur rini”. Kështu na thotë me keqardhje, dëshmitari ynë i cili do të na tregojë historinë e këngës së bukur korçare kompozuar në burg. Kush ishin djemtë korçarë? Ata ishin pesë djem të rinj, banorë të qytetit të bukur në juglindje të vendit e që aspironin të ishin të lirë, ëndërr e ndërprerë në vitin 1962 kur ata u denoncuan dhe u kapën në kufi ndërsa u dënuan nga 18-25 vjet. Mes tyre ishte dhe boksieri me shumë prespektivë Dhori Gernjoti. “Për koinçidencë i kam njoft të pestë, Dhori Gernjotin, Andon Vanko, Stavri Qirko, Gaqo Mekshi dhe Dhimitraq Dume. Të gjithë kanë ndërruar jetë përjashto Dhimitraq Dumen për të cilin nuk kam dëgjuar asgjë. Këta djem, sollën një frymë qytetarie e shumë rinore në burgjet politike shqiptare. Nuk ka pas kurrë rast në historinë e diktaturës komuniste Shqiptare, që një grup prej pesë shokësh të mbërrijnë deri në telat e burgut”, kujton Bujar Bakalli i cili bvuajti bashkë me to në burgun e Spaçit. Në burgun e Spaçit, kish dhe jetë “Burgu i Spaçit i vitit 1975, vit që unë shkova atje, ishte një vend krimesh shtetërore e gërshetuar me një propagandë absurde komuniste. Kur them krime është pak, por… monstruoze dhe krimi me i çmendur ishte ky: Një ndër tre të burgosur që kryente dënimin dhe lirohej, arrestohesh tek porta e daljes, mbasi ishte ndarë me të gjthë shokët e bashkëvuajtesit dhe kur familja e priste mbas derës së burgut. Apo puna skllaveruese: O normën o shpirtin”, - kujton Bujar Bakalli ish i dënar politik. Megjithatë sipas tij burgu i Spaçit në ato vite kishte dhe një kapanon që quhesh, salla e lojrave. Ajo ishte një sallë e shtrembër, prej druri ku për gjashtë ditë me radhë bëhej leximi i shtypit. Ditën e dielë që nuk kishte gazeta pas aksionit të të burgosurve salla hapej dy a tre orë. “Në burgun e Spaçit në vitin 1975 ishin tre kitara. Njëra ishte e Gëzim Çelës, tjetra e Mersin Vlashit dhe e treta e Andon Vankos. Ishin gjithashtu dhe 4 a 5 çifteli. Këto vegla, ishin personale dhe përdorimi i tyre lejohej vetëm nga komanda”, - kujton Bujari. Një këngë në burg Bujar Bakalli ishte fare i ri ende pa mbushur 18 vjeç kur u burgos megjithatë kjo ngjarje i ka mbetur thellë në kujtesë. Ai kujton se vijën melodike ose kompozimin e këngës, Andon Vanko e kishte përfunduar 3 ose 4 javët e para të vitit të ri 1976. “Mbaj mend që në valle hyri Ali Hoxha që njihej në burg si Ali Trompa, thjesht se ishte muzikant klasi dhe kishte kry konservatorin për trompë e vegla fryme në Çekosllovaki, gjë që ra në sy menjëherë pasi vija melodike mori jetë. Thuajse paralel me të hyri në valle i mrekullueshmi Astrit Delvina bashkë me Gëzim Medollin. Astriti një personalitet i lartë për nga dija dhe kultura e tij, njohës i disa gjuhëve të huaja, mjek, muzikant, poet, unik klasik për nga dituria. Gëzimi një djal i ri me ambicie të madhe dije e kulturë, poet. Bashkë ishim shumë shokë. Kishim një lidhje shumë të fortë se unë dhe ai ishim më fukarejtë e burgut. Kërkonim dhe bënim gjithçka për të plotësuar njëri-tjetrin”, -tregon Bujar Bakalli. Një tjetër emër i madh i artit shqiptar është përfshirë në këngën e bukur të dashurisë që u kompozua në burg e ky është kolosi Luk Kaçaj. “Luka u afrua një ditë të dielë dhe mbasi dëgjoi këngën propozoi korrin; Refreni i kësaj kange don kor,- tha Luka. Dhe tani që po jua tregoj e kam parasysh pasionin e tij prej kryeartisti. Luka u angazhua shumë, thirri dhe gjeti të gjithë njerëzit e korit rreth 20 vetë përafërsisht. Në memorien time ka mbetur dhe Stavri Rafaeli, tenor i operas së Tiranës”,- sjell në kujtesë Bujar Bakalli. Në atë kohë sipas rrëfmit të Bujarit, Stavri Rafaeli ishte në prag të lirimit dhe i shmangej grumbllimeve, ndërsa shokët e panë të zërë një vend në fund të sallës dhe natyralisht u bë pjesë e korrit. Kënga “Në pijetore unë jam ulur”, përfundoi nga fundi i janarit 1976. “Ali Hoxha, Mersin Vlashi dhe Andon Vanko në kitara ndërsa ajo u këndua për herë të parë nga Andon Vanko dhe Aleks Qiriaqi (jeton ende). Refreni i kësaj kënge për herë të parë është kënduar në korr drejtuar nga grandmaestro Luk Kaçaj, korr në të cilin kam qenë edhe unë”,- tregon i përshtjelluar nga ndjenjat Bujar Bakalli ndërsa shton që është tejet i prekur që qyteti i Korçës nuk i ka dhënë këtyre heronjve vlerësimin që i takon. Kujtimet me Lukën Luk Kaçaj është ndër ato kolosë të historisë së muzikës shqiptare që përsëriten rralë e po shumë i rrallë është edhe fati që kishte njeriu i cili këndonte në një shfaqe para një publiku europian në vitet ’50 në 4 gjuhë të huaja dhe u burgos pa asnjë lloj fakti i spiunuar prej “miqve” të tij. Luka kishte studiuar në konservatorin “Çajkovski”, ku shkëlqeu në mënyrë të pakrahasueshme në skena të ndryshme të botës ndërsa e krahasonin me të madhin Shaljapin. Pas çlirimit, në vitet 1947-1950, punon në Korin e Përgjithshëm të Shtetit dhe në Ansamblin e Ushtrisë si solist dhe si korist. Në vitet 1950-1955 kryen studimet e larta për kanto pranë konservatorit P.I. Tchaikoësky, në Moskë dhe që në atë vit emërohet solist në TOB. Por gjithçka nisi në vitin 1966, kur Ramiz Alia, në kuadrin e “Revolucionit Kulturor” e largoi Lukën nga skena. Pak vite më vonë më 28 maj 1973, në prani të studentëve dhe pedagogëve, në hollin e Akademisë së Arteve të Bukura, ai u arrestua nga sigurimi i shtetit për “rrezikshmëri shoqërore dhe agjitacion e propagandë”. Nga viti 1973-1991 ai ndenji i burgosur ndërsa u nda nga jeta në vitin 2001. Po si e kujton Bujar Bakalli, kolosin e muzikës? “Në atë kohë punoja bashkë me Lluk Kaçajn në galerinë, E. Një zotni djalë i qujtur Tofik Dobrolishti, ishte minator në frontin tonë. Grupi i Tofikut kishte dy vagonistë që ngarkonin vagonët kurse unë dhe Luka ishim niveliste që duhet t’i nxirrnim vagonët jashtë. Fronti nga dalja ishte 1800 metra larg ndërsa norma ishte 7 vagonë për secilin prej nesh. Unë si më i ri, nxirrja 3-4 vagonë më shumë dhe ato të Lukës sepse ai nuk mundej ndërsa askush nuk pyeste nëse nuk bëje normën”,- tregon Bujari. Pas disa vitesh, në 2000-shin Bujari u nis në Kinë ndërsa kishte një ndalesë në Moskë. “Fola me mikun tim Jorgo Bllaci, në atë kohë konsulli shqiptar në Moskë dhe ai doli më priti në aeroport. Pasi u takuam, Jorgo nuk ndenji pa më pytur se për çfarë do shkoja në Kinë dhe unë me shaka iu përgjigja: Du me shku ke vorri i Maocedunit, prandaj meqënëse jam deri në darkë nesër në Moskë, më ço të shof dhe vorret e Leninit dhe Stalinit. Por atë natë ra një borë e madhe që bllokoi të gjitha fluturimet dhe m’u desh të rri 6 ditë në Moskë. Në njërën prej këtyre ditëve, Jorgo më çoi në Balshoi Teatër ku ishte hapur një ekspozitë që quhej “Skena” dhe pasqyronte jetën artistike në vitet 1955-1965. Mbasi hymë në atë ambient magjik, Jorgo më tha: Me siguri në këto foto do njohësh ndonjë fytyrë artisti që është ekspozu këtu... Më shkoi mendja direkt për cilin bëhej fjalë dhe e kërkova. E gjeta menjëherë, shumë shpejt, Luk Kaçajn e madh dhe jo në një foto por në 7 a 8. Qava…. Kështu e mbyll rrëfimin prekës për historinë e këngës së njohur por edhe historinë e shumë të burgosurve në Spaç, Bujar Bakalli, djaloshi që pa bërë 18 vjeç u dënua për agjitacion e propagandë. Takimi me vëllezërit korçarë Ishte miku i Bujarit, Xhim Begeja, ai që u bë iniciator për të takuar Endrin dhe Stefin me Bujar Bakallin për t’i treguar këngëtarëve historinë e vërtetë të këngës “Në pijetore unë kam ulur”. “Artistët ishin konfuz për këngën ndërsa unë i tregova që Andin Vanko veç kësaj kënge ka kompozuar edhe disa këngë të tjera ndërsa u përpoqa tua këndoja ngadalë, por ata nuk e kishin dëgjuar asnjëherë”- thotë Bujari ndërsa propozoi artistëve të promovonin kompozitorin Andon Vanko duke i dhënë jetë muzikës së tij. E ndërsa e mbyll rrëfimin shpreson që premtimi i Endrit e Stefit të bëhet realitet. KARTELA E BUJAR BAKALLIT Arrestohet më 1975 dhe u dënua 6 vjet për agjitation dhe propaganda, por duke qenë nën 18 vjeç përfitoi gjysmën e dënimit të cilin e kreu në burgun e Spaçit. Në vitin 1979, 6 muaj pas lirimit nga burgu, shkoi ushtar në Poliçan ku u dënua 3 muaj burg për largim pa leje. Lirohet nga ushtria në prill 1981 dhe arrestohet më mars të 1982 po për agjitacion e propagandë. Pas 16 muajsh hetuesi lirohet si i pafajshëm më 27 gusht 1983. Në janar 1984 internohet në Ishëm. Më 1985 internohet në Perlat të Mirditës dhe po aty arrestohet dhe dënohet me 16 vjet e gjysmë burg prej të cilave 10 për agjitacion dhe 6 e gjysmë për bisedë arratisje. Sigurisht Bakallit i ishte mohuar e drejta elektorale në gjithë këto vjet. Ai e vuajti dënimin në burgun e Zejmenit deri më 1986 për t’u transferuar më 1987 në burgun e Shën Vasilit, Sarandë ku ndenji i burgosur deri më 10 janar 1991.

“Në pijetore unë jam ulur”, nga Burgu i Spaçit drejt vëllezërve korçarë

Nga Rezarta Delisula

Artikuj të ngjashëm Artikuj

Nano, beteja e një jete

Gjushi, hekurthyesi i votave të Durrësit, pas hekurave

Katër shokët doktorë kavajas, që sjellin bukurinë e jetës dhe madhështinë e qytetit

Eleganca e përjetshme e Valentina Leskajt

David Kostelancik, ambasadori i ri amerikan që do “drejtojë” Shqipërinë

“Gardhet” politike të Artan Lames

Artikujt më të lexuar

Gjergj Luca, kryeoligarku i Shkrimsit, rebeli që grisi diplomën për t’u bërë biznesmen

JETA E NATËS NË VITET ’90, NGA DISKO ALBANIA DHE MARIKAJ TE BUZUKËT E PARTYT RAVE

Tigri nxjerr dhëmbët, drejton gishtin drejt Veliajt

Gjiri i Kakomesë, “Bukuroshja” e braktisur bëhet gati për TURIZËM

MARK PALNIKAJ, INXHINIERI QË “ZHVARROS” ARKIVAT E VATIKANIT

Gratë që vunë përpara burrat

Inva Mula: Unë sopranoja e parë shqiptare në skenat evropiane

Kontaktet

Kategori

Mirëse u ktheve!

Hapni një llogari të re!

Merrni fjalëkalimin tuaj

Je i sigurt që dëshiron ta zhbllokosh këtë artikull?

Are you sure want to cancel subscription?

“Në pijetore unë jam ulur”, nga Burgu i Spaçit drejt vëllezërve korçarë

Nga Rezarta Delisula

Mbështetni autorët dhe abonohuni në përmbajtje

Shkarko

Zblloko Artikullin

Artikuj të ngjashëm Artikuj

Artikujt më të lexuar

Kontaktet

Kategori

Mirëse u ktheve!

Hapni një llogari të re!

Merrni fjalëkalimin tuaj

Je i sigurt që dëshiron ta zhbllokosh këtë artikull?

Are you sure want to cancel subscription?