Rivendosja e pluralizmit

Më 12 dhjetor 1990 u krijua partia e parë opozitare, akt që jetësoi pluralizmin politik. Shqipëria kishte vetëm një përvojë minimale pluraliste (1920-1924), më pas vijuan regjimet autoritariste (1925-1939), periudha e pushtimit (1939-1944) dhe sistemi stalinist i partisë-shtet (1945-1990). Pa traditë, pa memorie historike, e vetizoluar gjatë katër dekadave ndaj Perëndimit dhe dy dekadave ndaj Lindjes, pa institucione fetare, pa grupe civile dhe as elementë aktiv disidencw politike, pa pronësi private dhe as qeveri në emigracion, takimi me pluralizmin ishte frymëzues, por dramatik dhe i bazuar në keqkuptime. Mijëra qytetarë të zhveshur dhe të pa ushqyer, modele Tarzani që nuk ia kishin idenë e botës, ligjit, demokracisë, lirisë, konkurrencës, meritokracisë, llogaridhënies apo transparencës, ndarjes së pushteteve dhe as rotacioneve politikë, - mbushën anijet për në brigjet italiane, për të takuar “Europën”, ishin simboli më domethënës i trashëgimisë komuniste. Në aspektin politik, Shqipëria ishte vendi i vetëm që nuk mundësoi krijimin e ndonjë partie politike nga ish të përndjekurit politik. Ata u liruan vonë, shumica rreth tre muaj pas lejimit të pluralizmit, kur ishin krijuar tashmë PD, PR, PE, PA, etj. Shqipëria gjithashtu u bë vendi i vetëm që krahas dekretit për pluralizmin nxori dekret për mbrojtjen e emrit dhe shtatoreve të diktatorit, që ndaloi grevat e protestat dhe që ndaloi mundësinë që diaspora të ketë përfaqësim politik. Llogaria ishte e qartë: PPSH nuk e deshi dhe as e pranoi, por vetëm sa u detyrua ta ligjërojë pluralizmin për shkak të presionit, pamundësisë së menaxhimit të protestave studentore dhe pakënaqësive publike. Ajo mendoi një formë tjetër pluralizmi, një pluralizëm të kontrolluar ku 70% e subjekteve elektorale ishin organizata satelite të saj. Nga ana tjetër, opozita nisi si front, bazuar tek etja për ndryshim dhe qytetaria aktive, por me ide të paqarta për të ardhmen dhe me deficite të mëdha në formimin politik. Në thelb, të gjitha figurat politike të opozitës dhe mazhorancës së dalë nga zgjedhjet e vitit 1991 ishin produkt i elitës së emëruar të sistemit të kaluar, të kulturës së njeriut të ri dhe të shkollës izolatore apo të revolucionit kinez. Ata nuk ishin apriori kundër konceptit të partisë dhe liderit absolut, demokracisë së kontrolluar dhe vazhdimësisë së elitave, por ata thjesht ishin pro ndryshimit dhe zëvendësimit prej tyre të Byrosë, PPSH, KQ dhe nomenklaturës. Ata nuk ishin për revolucion, por evolucion. 30 vjet më vonë Shqipëria numëron mbi 130 parti politike, nga të cilat 10 janë të përfaqësuara në parlament, por vetëm gjysma e tyre marrin më shumë vota sesa pragu minimal prej 3000 votash për krijimin e një partie. Të gjitha partitë politike fitojnë sot së bashku më pak vota sesa dy partitë e vitit 1991, mazhoranca fiton zgjedhjet periodikisht me rreth 300 mijë vota më pak sesa fitoi PPSH më 1991 dhe PD më 1992. Në vitin 1991, PPSH miratoi kalimin e komiteteve të partisë në seli të partive të reja, dhe prej atëherë, partitë shqiptare janë të vetmet në pjesën kontinentale me seli luksoze të dhuruar nga shteti, ato kanë financim vjetor rreth 120 herë më shumë sesa fondi shtetëror për shkencën, në fushatën elektorale ato janë punëdhënësit kryesore me mbi 60 mijë të punësuar në administrimin zgjedhor, si dhe direkt ose indirekt kanë të drejtë vote në zgjedhjen apo emërimin e të gjithë institucioneve kryesore kushtetuese. Pushteti i tyre absolut, shumëfish më i madh sesa më 1991-1992, në vitet e para të pluralizmit politik. Pas vitit 2008 ato kanë sanksionuar njësimin e pushteteve: kryetari i partisë emëron deputetët, emëron ministrat, është kryeministër dhe de facto kryetar shumice në parlamentin që duhet të kontrollojë qeverinë e tij, - cikli mbyllet dhe sistemi vertikal personalizohet në atë masë, sa fatet e shtetit, partisë dhe shoqërisë përcaktohen nga një individ. Ky sistem vertikal, personal dhe i mbyllur nuk mund të sjellë demokraci funksionale dhe as shtet të së drejtës. Ai prodhon kriza periodike, destabilitet periodik, konflikt permanent, oligarki dhe arrogancë, sjell mungesë përfaqësimi dhe refuzim të ndryshimeve. Pasoja, fakti që në PS nuk votohet as formalisht për kryetar prej vitit 2009, se në PD përdoren trupa paramilitare për të zotëruar selinë, se në LSI rotacioni kalon brenda familjes dhe në asnjë parti tjetër nuk ka votim as garë, është vetëm një prej pasojave të dukshme të këtij deformimi të thellë, shumëplanësh dhe alarmues. Duke pranuar tezën e Ramës “nëse nuk merreni me politikë do të merret ajo me ju” dhe të Bashës “siç është partia sot do jetë Shqipëria nesër”, 30 vjet pas pluralizmit Shqipëria përballet me sfidën e rivendosjes së pluralizmit politik: pluralizëm politik me parti alternative konkurruese vs pluralizëm të kontrolluar dhe elita të emëruara. Zgjidhja? Vetëm një, reformim thelbësor të legjislacionit të partive politike, financimit, raporteve të partive me shtetin, vettingut në politikë dhe dekriminalizimit. Somario: Duke pranuar tezën e Ramës “nëse nuk merreni me politikë do të merret ajo me ju” dhe të Bashës “siç është partia sot do jetë Shqipëria nesër”, 30 vjet pas pluralizmit Shqipëria përballet me sfidën e rivendosjes së pluralizmit politik: pluralizëm politik me parti alternative konkurruese vs pluralizëm të kontrolluar dhe elita të emëruara.

Nga Afrim Krasniqi

Artikuj të ngjashëm Artikuj

Në 30 vjet të vegjlit që imitojnë të mëdhenjtë

Identiteti i së majtës 1991-2021 PS, Partia e milionerëve dhe biznesmenëve

Kriza e së djathtës: vota, identiteti, dhe kurba e përfaqësimit 1991-2021

Artikujt më të lexuar

POLICËT e lënë rrugëve: Pa bukë, të pasiguruar e pa shtesë page jashtë orarit

Zengjinet e qeverisë

Ori Nebiaj për politikën dhe filizat e reja të dashurisë

Grinta prej Grifshe e Gridës

VALENTINA DUKA: Gabimi më i madh në jetë kur i thashë “PO” Lulzim Bashës

Rinia e një diktatori që s’e donte artin

“Non grata”? Tronditja amerikane për Shqipërinë

Kontaktet

Kategori

Mirëse u ktheve!

Hapni një llogari të re!

Merrni fjalëkalimin tuaj

Je i sigurt që dëshiron ta zhbllokosh këtë artikull?

Are you sure want to cancel subscription?