110

Me thënë të drejtën, na kishin dalë borxhit. Na kishin thënë do pendoheni. Ta zëmë me rradhë që të kuptohemi. Kur të parët tanë ranë ndën Romën perandorake, ndofta sefte do jenë mërzitur, por jo për shumë kohë. Shpejt kuptuan se ndën Romën e pafund mund të bënin gjithë ato që nuk i bënin dot nëpër malet e tyre. Dhe vijoi kështu, njëri pas tjetrit rradha e gjatë e perandorëve me origjinë ilire, e generalëve dhe luftëbërësve të dalë që këndej Adriatikut. Përtej mburrjeve alla-Kocaq, ndonjë meritë të madhe nuk kishte vëndi i tyre në këtë punë, përveç që i kish pjellë dhe i kish bërë kokëshkretë, por sidoqoftë nami u mbeti. Me Romën, për herë të parë ndenjësit e këtij vendi shijuan botën e madhe dhe, me gjakun që u rridhte ndër deje, s’e kishin për gjë të silleshin të barabartë mes të mëdhenjve të botës shekull pas shekulli. Si ç’bënte një Topiaj që rëmbente për vete si pa të keq të bijën e mbretit të Napolit që shkonte për nuse në Kostandinopojë. Pastaj ndën turqit, etja e shqiptarëve për pakufij arriti ekstazën. Për 5 shekuj s’u mor vesh mirë asnjëherë, në i kishim pushtruar a na kishin pushtuar. Pashallarë, vezirë dinjitarë, luftëtarë, të dalë nga ky kënd i perandorisë së rradhës dhe të shpërndarë anekënd saj. Që nga më zulmëmadhi ndër ta, ai me emrin Skënder, që hapej pa ndroje të nisej nga malet e Dibrës, të bënte muhabet me sulltanin në njërin skaj të Perandorisë, apo me papën në skajin tjetër të kontinentit. O zot sa na shijuan ata 5 shekuj! I binim kryq e tërthor Ballkanit e Azisë, që nga Vjena që e rrethonte Ibrahim pashë Pargalliu për llogari të sulltan Sulejmanit, e deri tek Persia që e mundëte Dukagjin pasha Zade për llogari të Sulltan Selimit. Plaçkit këtu e rrëmbe atje, lërë nam këndej e bëj emër andej. Në fund, në pleqëri, në s’ua kish hequr kokën sulltani-khalif më parë, kthenin në tokën prej nga qenë nisur, për të pleqëruar mes gërxheve nga kishin dalë dhe që i linin po aq të paprekura e pagdhendura sa ç’i kishin gjetur. Në vendin ku si ç’thotë Noli, “mbreti është më bujk se bujku dhe bujku është më mbret se mbreti”. Pastaj javash javash, edhe kësaj feste po i vinte fundi. Perandoria po plakej e mpakej dhe shqiptarëve çakërqejf po ju ngushtoheshin kufijtë. Në fund në momentin e fundit, ca më të mënçmit mes tyre, i thirrën mëndjes dhe u mblodhën të ngrenë flamur e ta bënin vëndin e tyre “më vehte e të mosvarme”. Domethënë t’i vinin kufij hapësirës që deri më ahere i kishin rënë kryq e tërthor si kuaj ergjele a si hamshorë të pafre. Për herë të parë në dymijë vjet po i vinin kufij vetes. Pupupu, sa do i kenë mallkuar ata, etërit që i vunë kufijtë këtij vëndi. Jalla, ju mbiftë bari mbi varr, do ju kenë thënë! Ismaili, jo ai i pari i Flamurit, po ky i mëpastajmi i Librave, e thotë në një vend, demek e vë në gojë të dikujt, se shqiptarët do pendohen nga pavarësia, sepse do mbyten midis shkëmbinjve të tyre pa patur më mundësi të shpalosin krahët e t’i bien kryq e tërthor botës. Me thënë të drejtën, pak a shumë kështu na doli. Si të mos mjaftonte kjo, u mbyllëm për 50 vjet të tjerë brenda një qelie pa asnjë frengji, nga e cila dolëm në fund të shekullit të XX. Dhe kur dolëm, aq na dehu prapë bota pa kufij, sa gjysmit tanë kanë ikur nga sytë këmbët, sa në Itali e Greqi sefte, e në Gjermani e Angli më pas. Të mençmit e sotëm, ata që marrin vesh nga politika, nga ekonomia dhe financa, përpiqen ta shpjegojnë këtë vaki me politikë, me ekonomi, dhe financë. U ngrit GDP-ja, u ul remitanca, lëvizi tregu, e më the të thashë. Unë që nga këto nuk marr vesh, por ja them nga historia, përpiqem ta shpjegoj me histori. Shqiptarët thjesht kanë zbuluar sërisht botën pa kufij dhe i janë lëshuar si ç’kanë bërë jetë e mot ç’prej 2000 vjetësh. Nëse do i pushtojë Perandoria e kohëve moderne, kjo me emrin prozaik Bashkimi Europian (sot nuk i thonë pushtim, por integrim) do ndjehen mirë. Shqiptarët kësaj pune ja kanë marrë dorën, t’i pushtosh për ata është thjesht të mos kenë më kufij dhe t’a pushtojnë pushtuesin fund e majë. Nëse Perandoria nuk do na qasë, ne prapë do bëjmë atë që kemi bërë jetë e mot, do përhapemi gjithandej Perandorisë, me hir a me pahir, si ç’po përhapemi nga Gjermania e deri në Londër, e nga Suedia deri në Greqi. Pastaj, se me çfarë do merremi e me ç’zanat do mbahemi brenda kësaj hapësire ku e ndjejmë veten kaq mirë, është davá që e kemi bërë gjithmonë. Diku do bëjmë perandorin si Kostandini, diku do plaçkisim anije si Haxhi Aliu, diku do bëjmë shtëpi bari si Mondi në Londër, apo diku do bëjmë eurodeputeten si Arba në Suedi. Në këtë fushë është e kotë të përpiqen të na vënë kufij, se s’ja kanë dalë as perandorë, mbretër e sulltanë me satër e jataganë, e jo më këta fytyrëverdhët e Brukselit me kollare. Pastaj, në pleqëri, të gjithë njëri pas tjetrit, si qëmoti e denbabaden, do kthehen prej nga u nisën në malet e tyre, për të shtyrë ditët e fundit. Dhe këtu do gjejnë shenjat e vegjëlisë, burimin e ujit, kalldrëmin e rrugicës, bahçen e shtëpisë së pleqve, kujtimet e atyre që e bënë këtë vend të pavarur 110 vjet më parë dhe do t’i bekojnë: “Ju ndritë shpirti o etër të atdheut, që na e bëtë këtë vend ku të prehemi!

Nga Artan Lame

Artikuj të ngjashëm Artikuj

Zgjedhje të përçmuara me “mjeshtra” të vjetër

Ikja si bjerrje në tranzicion

PRITSHMËRITË E VITIT 2023

Në muajin, kur lumturia na duket gjëja më e thjeshtë në botë

DITARI I FESTIMEVE / Nga 1 vjetori tek 100 vjetori, shqiptarët asnjëherë bashkë

Një fjalim jashtë që të kthen brenda

Artikujt më të lexuar

Gjergj Luca, kryeoligarku i Shkrimsit, rebeli që grisi diplomën për t’u bërë biznesmen

SONDAZHI/ Si ndahen votat për Tiranën e Shqipërinë

Mimika Luca, Jetoi dhe dashuroi historinë e saj

Milioneri amerikan që zhvati 250 mijë franga ari nga Banka e Shqipërisë

JETA E NATËS NË VITET ’90, NGA DISKO ALBANIA DHE MARIKAJ TE BUZUKËT E PARTYT RAVE

Perëndesha Shqiptare e Spiunazhit botëror, historia e panjohur e Zejnep Vlorës

“GOGOLI” McGonigal dhe vullkani i ndezur i Ballkanit

Kontaktet

Kategori

Mirëse u ktheve!

Hapni një llogari të re!

Merrni fjalëkalimin tuaj

Je i sigurt që dëshiron ta zhbllokosh këtë artikull?

Are you sure want to cancel subscription?

110