Kriza e së djathtës: vota, identiteti, dhe kurba e përfaqësimit 1991-2021

Kur më 12 dhjetor 1990 nisi mbledhja e dokumentacionit për krijimin e Partisë Demokratike, fryma e përgjithshme nuk ishte për krijimin e një partie “tjetër”, por e një modeli të ri politik, një force të djathtë politike të kundërt me PPSH, të aftë të marrë përsipër udhëheqjen e proceseve demokratike dhe mirëqeverisjen e vendit. Ishte hera e parë në historinë e Shqipërisë që krijohej një subjekt politik nga pjesa më intelektuale dhe qytetare e shoqërisë, nga profesorë dhe studentë të universitetit të Tiranës. Midis listës së themeluesve gjenden intelektualë të tjerë të fushave të ndryshme, nga letersia, arti, arkeologjia, historia, inxhinieria dhe deri tek mjekësia, ekonomia, psikologjia dhe shkencat juridike. Ka një detaj që rrallë thuhet por ka rëndësi: fillimisht u mendua të firmosnin vetëm intelektualët dhe pak studentë, por për shkak se numri i të parëve nuk arriti as gjysmën e numrit të kërkuar, u ftuan studentët të firmosin, të cilët natyrisht dhanë mbështetje masive.

Nga dokumentacioni i themelimit rezulton se studentët përbëjnë pjesën dominuese, numri i punëtorëve është minimal, mbi 99% e nënshkruesve ishin banorë në Tiranë, asnjë prej tyre nuk ishte direkt i përndjekur politikë, rreth 20-25 prej tyre rezultojnë anëtarë në PPSH, si dhe midis firmëtarëve gjenden edhe mbiemra të njohur të elitës së emëruar kulturore të sistemit të kaluar. Në këtë kuptim PD nuk ishte në përbërje një parti strukturore apo me ind antikomunist, por një parti që promovonte program dhe frymë kundër regjimit komunist.