“Krenaria e Kuçovës”, uzina e "shqiponjave" në qiell

Kjo uzinë tregon një histori pasioni, përkushtimi dhe vullneti të njerëzve të asaj kohe për të ndërtuar diçka të jashtëzakonshme, duke kaluar nëpër sfida të mëdha dhe duke lënë një trashëgimi të veçantë pas tyre. Në fillim të gjithë, me entuziazëm dhe vullnet, ndihmuan në realizimin e fluturimit të parë të avionit Mig-15 në 1968. Kjo histori reflekton edhe një rrethanë të rëndësishme: koha. Sot, ata të cilët kanë qenë pjesë e këtij rrugëtimi janë të moshuar, por kujtimet e tyre janë ende të freskëta dhe tërheqin në një mënyrë të veçantë. Me nostalgji, ata mbajnë në mendje çdo detaj dhe moment të asaj periudhe të veçantë të jetës së tyre. Sot, e gjithë baza e Kuçovës është nën administrim të NATO-s, dhe ka një shpresë që të gjithë ata të cilët kanë punuar atje të shohin rimëkëmbjen e saj në një formë tjetër, për të parë shkëlqimin e dikurshëm të ringjallur tek e ardhmja. Është një shpresë e bukur për ata që kanë investuar energji dhe pasion në ndërtimin dhe funksionimin e kësaj baze. Në kohën e izolimit të Shqipërisë nën regjimin komunist, vendi arriti një vetëmjaftueshmëri të trumbetuar fort nga zyrtarët burokratë të kohës për prodhimin e shumë produkteve, duke filluar nga bakri apo ari, e deri te prodhimi i plehrave kimike për bujqësinë dhe riparimi i avionëve. Uzina e Aviacionit, njohur si "krenaria e Kuçovës", ishte një prej ndërmarrjeve më të rëndësishme të kësaj periudhe. Me një numër të relativisht të konsiderueshëm avionësh në nevojë të riparimit, si Mig-19 dhe Mig-21, u krijua kjo uzinë e cila shpesh ishte syri dhe veshi i hapësirës ajrore. Nisur me një staf të vogël në fillim, 47 punëtorë që vinin nga Kuçova dhe Berati, të pasionuar për punën dhe gati të bënin gjithçka për t'i dhënë uzinës një imazh të shkëlqyeshëm, uzina nisi riparimin e avionëve në mënyrë të kualifikuar në vitin 1967. Me kalimin e kohës, stafi u zgjerua me inxhinierë dhe personel ushtarak, dhe në vitin 1973 u krijuan 6 reparte riparimi, duke përfshirë makineritë metalprerëse, agregatet, pajisjet speciale, si dhe departamentet teknologjike dhe të galvanizimit. Rrëfimi i teknikut Petrika Tanku Për uzinën më tregoi më shumë Petrika Tanku. Zotin Tanku e gjeta pas disa kontakteve me disa ish-kolegë të tij. Ishte e pamundur që të takoheshim përballë pasi Tanku jeton me familjen në Greqi. Bisedën e nisëm miqësisht pasi kishim disa të përbashkëta, të dy kemi jetuar në Greqi dhe po ashtu Tanku më tha se origjina ime nga Librazhdi i kujtonte punën e tij të parë në Pishkash si teknik. Në uzinën e Riparimit të Aviacionit ose siç e quajnë ish-punonjësit URA, Tanku e ka nisur punën në moshën 19 vjeçare dhe ka kaluar aty një pjesë të mirë të jetës, plotë 24 vite. Edhe pse kanë kaluar 56 vite që nga dita kur atëherë një djalosh i ri hyri në atë uzinë si teknik për të vijuar punën gjatë edhe pse sot një burrë me thinja, ai tregon me emocion ditën e parë të punë, ku uzina gumëzhinte nga zëri i vajzave dhe djemve të rinj të kësaj industrie. Për Tankun, uzina do të thotë shumë, jo vetëm se ka kaluar 24 vite jete aty, por për shkak të kujtimeve të lumtura dhe të hidhura, të “gozhduara” në memorien e tij. Aviacioni për Tankun është vendi i “mallkuar” ku humbi vëllain, por edhe vendi ku gjeti partneren e jetës, nënën e tre fëmijëve të tij. Për ironi të fatit, Tanku nisi punë në uzinë më 26 shtator të vitit 1967, ku punën ia prezantoi vëllai, i cili ndërroi jetë një ditë pasi i Petrika kishte “futur” këmbët në uzinë. “Nuk mund të harroj datën 26 Shtator 1967 kur vëllai im, piloti i rënë në krye të detyrës ndërroi jetë një ditë pasi unë kisha nisur punë. Vëllai, Stilian Tanku më mori me vete dhe më prezantoi me drejtorin e asaj kohe, Daut Gurabardhi, i cili menjëherë më uroi fillim të mbarë. Data 27 shtator 1967 ka mbetur për ne si familje dita më e zezë në jetën tonë. Veç kujtimeve në hidhura, nga uzina kam kujtime të bukura, pasi kishim pothuajse çdo ditë aktivitete fizike. Dua të vë në dukje se patëm dhe shumë martesa midis nesh, se në punë njeriu njihet më mirë, apo e kam gabim? Edhe unë njoha vajzën dhe më vonë gruan time të jetës, Tatjana Tanku, e cila më dhuroi 3 fëmijë të mrekullueshëm”, rrëfen ai. Me emocion dhe me buzëqeshje “vesh më vesh” ai tregon për ditën e veçantë dhe të shumëpritur ku u krye me sukses fluturimi i parë mbas riparimit të avionit Mig-19. “Të gjithë prisnim me ankth kur nga duart e arta të punonjësve të asaj uzine pa përjashtim doli për fluturim mbas riparimit avioni i parë. Ishte një sukses i plotë, i padiskutueshëm. Gëzimi më i madh kur u realizua riparimi i avionit Mig 19 pasi kështu uzina me kuadro të përgatitura do i dilnin detyra më të mëdha për ti realizuar”, tregon tekniku, teksa me hidhërim thotë se për shkatërrimin e uzinës dhe gjendjen e saj sot fajtor është Sali Berisha dhe disa kompani që shkelën me këmbë tërë mundin dhe djersën e popullit. Rrëfimi i Ndriçim Çuadarit Çaudari sot 75 vjeç, tregon me nostalgji për punën në uzinë që e ka nisur në moshën fare të re. Edhe pse vitet i kanë zbardhur flokët, nuk kanë mundur t’ia zbehin memorien. Ai mban mend vitet, datat dhe çdo detaje për uzinën. Edhe pse 19 vjeç, (vetëm mendoni pak 19-vjeçarët e sotëm, që mendjen e kanë vetëm në Tik Tok, like-et dhe komentet”, por nuk është kjo historia e Çaudarit, i cili ishte pjesë e grupit të parë që krijoi uzinën e Riparimit të Aviacionit. “Isha vetëm 19 vjeç në atë kohë dhe isha në grupin e parë, që krijoi uzinën e Aviacionit. U caktova në repartin e riparimit të pajisjeve elektronike të avionëve. Në prill të vitit 1967, bashkë me dy shokët e mi, D.Çepani dhe S.Dhima shkuam për të mësuar sistemin Radio-Llokator të avionit Mig 19 PM, për disa muaj në regjimentin e Rinasit. Më pas vazhduam punën në uzinë, fillimisht me riparimin e avionit Mig 15 e Mig 17. Në vitin 1971 shkova për specializim në Kinë për riparimin e Radio-aparaturave të avionit Mig 19, bashkë me 27 specialistë të tjerë nga uzina”, më tregon ai. Edhe pse nga zoti Çaudari dua të marr përjetimin personal, emocionet dhe kujtimet e bukura, është paksa e vështirë që ta “zhveshësh” atë nga kostumi i shefit të repartit Agregat-Paisjeve speciale në uzinë, pasi ai më tregon me detaje për punën dhe ngritjen e uzinës ndër vite. Ai më tregon se avionët Mig 19, përbënin bazën kryesore që aviacioni ushtarak kishte në atë kohë: “fluturimet e shumta, ditën e natën që bëheshin, po plotësonin orët për riparim të motorëve reaktiv. Kërkesat për riparimin e motorëve po shtoheshin nga Rinasi e Kuçova. Në uzinë u krijua një grup me inxhinier e specialistë nga më të mirët që industrial ushtarake kishte, dhe u projektua e ndërtua linja komplet për riparimin kapital të motorit RD-9B. Një arritje madhore e shumë efektive për gjithë repartet e aviacionit. Në fazën përfundimtare kjo linjë u asistua nga specialistë Suedez të aviacionit. Bangoprova e motorit ishte stacioni i fundit i riparimit. Aty kolaudoheshin e vendoseshin parametrat optimale të punës së motorit. Kjo linjë u inaugurua në maj të vitit 1983. Motori i parë i riparuar në uzinë dhe i montuar në avionin Mig 19 u kolaudua në ajër nga piloti i kastit të parë, Harilla Rebi (ish komandant i regjimentit në Kuçovë). Uzina riparonte 20 deri 25 avionë reaktiv e me elikë në vit, riparonte mesatarisht rreth 50 motorë reaktiv RD-9B, si dhe gjithë pajisjet ndihmëse që repartet e aviacionit kishin në funksion të fluturimeve. Cilësia ishte treguesi themelor i punës në uzinë. Gjithë proceset e punës kontrolloheshin dhe çdo punëtor plotësonte kartelën me të dhënat para dhe pas riparimit. Evidentohej çdo punë e bërë dhe çdo detal ose agregat që zëvendësohej. I vetmi avion që kishte ngelur pa u futur në ciklin e riparimit ishte avioni Mig-21. U prodhuan stenda e pajisje që i përshtateshin këtij tipi, u bashkëpunua me specialistë e kuadro nga regjimenti i Gjadrit. Krahas riparimit, u përpunua e arshivua edhe teknologjia për çdo sektor e vend pune. Ishte avioni 0201, i pari mig-21 që kreu ciklin e plotë të riparimit në uzinë. E më pas ishte piloti koladator Petrit Bebeçi që bëri disa fluturime në ajër dhe për disa minuta u ul në aerodromin e Gjadrit”. Çaudari ka punuar 25 vite në uzinë. Ai tregon se uzina me punën e bërë shkëlqente pasi në vitin 1991 kishin nisur që të huaj të vinin dhe të shihnin punën në uzinë, si hungarezë dhe italianë. “Ajo uzinë na rriti e na kultivoi dashurin për punën e profesionin. Aty, unë dhe shumë djem e vajza nga uzina krijuan familje. Uzina u rrit gradualisht me specialistë e mjeshtra të spikatur. Në vitin 1988 uzina kishte afërsisht 500 punonjës. Në gjysmën e pare të vitit 1991, një delegacion ushtarak Hungarez vizitoi uzinën e Kuçovës, të cilët u befasuan kur mësuan se uzina riparonte motorët reaktiv RD9B. Të tillë motorë Hungaria i dërgonte në Rusi për riparim Unë në atë uzinë dhashë një pjesë të jetës, punova mbi 25 vite në atë uzinë me njerëz punëtor e duarartë, miqësor e të kudo ndodhur. Ruaj miqësi e komunikoj me dhjetëra nga ata shokë e miq të mirë të cilët sot janë pensionist dhe më të rinjtë janë përshtatur me tregun e punës. Kur ika nga uzina kisha dy oferta për zgjedhje...Greqia dhe elektronika. Por zgjodha të krijoj biznes në fushën e riparimeve elektronike (Servis Tv). Punova afër 30 vite në këtë profesion. Botova dy libra për riparimin e televizorëve”, më tregon ai teksa mbyllim bisedën. Epilog Po si shumë uzina të tjera edhe kjo e riparimit të avionëve u mbyll. Pas futjes së Ushtrisë Shqiptare në NATO erdhi dhe mbyllja e Uzinës së Riparimit të Avionëve në Kuçovë. Kështu filloi të dalë jashtë përdorimi e gjithë “pasuria” e aviacionit shqiptar dhe nisën të shiteshin dhe avionët që ndodheshin aty. Jo vetëm kaq, në 2012 u raportuan disa vjedhje në uzinë, edhe pse ambientet ruheshin me ushtarë. Atë kohë u raportua se nga uzina e riparimit të Aviacionit u grabitën materiale teknike me rëndësi të lartë. Mirëpo duket se pas kaq vitesh Kuçova do të marrë sërish shkëlqimin e merituar, pasi 4 vite më parë NATO mori vendimin për ta kthyer aeroportin e vjetër të Kuçovës në një bazë ajrore të Aleancës.

“Krenaria e Kuçovës”, uzina e “shqiponjave” në qiell

Nga Mikeljana Prenja

Artikuj të ngjashëm Artikuj

Shëndetësia me kancer

Doktorë nën akuzë, Onkologjik pa ilaçe

Sezoni veror i “KAFE RIVIERËS”

Tymi që nxiu Vlorën

AKU – Një Rregullator i Kohezionit mes Biznesit Ushqimor dhe Konsumatorit

“Rilindja”, një histori suksesi nga Kavaja

Artikujt më të lexuar

Çfarë ka Akoma për Rozana RADIN!

Gjergj Luca, kryeoligarku i Shkrimsit, rebeli që grisi diplomën për t’u bërë biznesmen

Një minoritet i braktisur rreth Buretos në Përmet

ERVIN SALIANJI, politikani që u “burgos” prej fjalës

JETA E NATËS NË VITET ’90, NGA DISKO ALBANIA DHE MARIKAJ TE BUZUKËT E PARTYT RAVE

KUR ARTISTI RRËFEN DHUNËN/ Serbia e ka humbur Kosovën që në 1989-ën

Kapodistria, kush ishte Gjon Gjika, presidenti i parë i Greqisë

Kontaktet

Kategori

Mirëse u ktheve!

Hapni një llogari të re!

Merrni fjalëkalimin tuaj

Je i sigurt që dëshiron ta zhbllokosh këtë artikull?

Are you sure want to cancel subscription?