Perëndesha Shqiptare e Spiunazhit botëror, historia e panjohur e Zejnep Vlorës

Spiune e disa shteteve në vitet ’20-’30 dhe një nga gratë më të bukura të kohës. Vdekja misterioze e Zejnep Vlorës në Londër në vitin 1932 që tronditi Anglinë, Francën, Italinë dhe Shqipërinë. Një histori e denjë për t’u krahasuar me spiunen e famshme Mata Hari. Kush ishte shqiptarja që punonte për disa shërbime sekrete në Evropë dhe detyroi Sekretarin e Brendshëm Britanik të mbante interprelancë të posaçme në parlament. Një historia e rrallë që vjen pas 90 vjetësh. 10 FAKTE PËR ZEJNEP VLORËN (Shënimi im: Kjo tabelë të faqoset në qendër dhe e dukshme sepse është shumë e rëndësishme dhe sqaruese e të gjithë historisë) Zejnep Vlora ishte agjente e disafishtë e shërbimeve sekrete të Francës, Britanisë, Italisë dhe Shqipërisë gjatë viteve ‘20-‘30-të. Ajo ishte e dashura e disa diplomatëve, ushtarakëve dhe zyrtarëve të lartë të kohës. Frekuentonte ambasadat e huaja në këto shtete dhe jepte dhe merrte informacion për vendime të ndryshme të qeverive të tyre. Zejnep Vlora ishte vajza e Mehmet Ali Pashë Delvinës nga Delvina me karrierë të pasur në Perëndorinë Osmane. Ajo lindi më 27 prill 1894 dhe vdiq më 24 dhjetor 1932 pasi piu helm pas zbulimit si agjente sekrete. Zejnep Vlora jetoi 38 vjet, 8 muaj e 3 ditë. Zejnep Vlora ishte martuar me Xhemil Vlorën me të cilin kishte dy fëmijë dhe u divorcuan pas disa vitesh. Xhemil Vlora ishte djali i Xhaferr Vlorës, pinjoll i familjes së madhe Vlora. Në shtëpinë e tij u mbajt Kuvendi i Shpalljes së Pavarësisë më 28 nëntor 1912. Xhemil Vlora ishte pjesë e delegacionit shqiptar që i dorëzoi kurorën princ Wied-it në 1914 në Neuwied. E ëma e Xhemil Vlorës ishte Nejre Toptani, motra e Esat Pashë Toptanit. Zejnep Vlora u gjet në gjendje kome e helmuar pranë Monumentit të Luftëtarit të Panjohur në Londër më 23 dhjetor 1932. Ajo ndërroi jetë më 24 dhjetor 1932 në spitalin “Saint Stephen’s Hospital” Chelsea. Mjeku ligjor i Londrës Edwin Smith vërtetoi se vdekja kishte ardhur nga helmimi me permanganat potasi, ndërkohë që në xhep iu gjet një letër ku shkruhej: “Faleminderit me zemër Xhemil”! Xhemili ishte i dashuri i saj, Xhemil Dine, në ato momente ministri i Shqipërisë në Londër. Sipas raportimeve të gazetave të Londrës, një ditë përpara se të helmohej Zejnep Vlora kishte qenë në godinën e Legatës Shqiptare në Londër dhe kishte takuar ministrin Xhemil Dine. Mbështetur në raportimet e gazetave të kohës, rezulton se Zejnep Vlora ishte agjente e shërbimit inteligjent në Francës, Anglisë, Italisë dhe Shqipërisë. Ajo ka bërë shërbime këtyre vendeve duke siguruar informacione të vlefshme. Sekretari i Brendshëm i Britanisë, Sir John Gilmour, mbajti një interpelancë të posaçme në parlament me kërkesën e deputetëve laburistë të opozitës. Një nga personat që u hetua për vdekjen e Zejnep Vlorës ishte ish-ministri i Britanisë në Shqipëri Harry Eyres. Në dhomën e hotelit të Zejnep Vlorës në Paris u gjet një letër që ia kishte dërguar Eyres në të cilën shkruhej për një takim duke e implikuar dukshëm diplomatin anglez. Gazetat e kohës bënin të ditur se Zejnep Vlora kishe qenë e dashura e një ushtaraku të lartë francez. Ajo kishte qenë e dashura edhe e Vali Rahmiut, prefektit të Izmirit në Turqi dhe e dashura e mbretit Zog. Fakti që ajo u zbulua si agjente disafishe dhe që e detyruan të vetëvritej e vërteton gjetja e një letre në xhepin e një kufome mashkull në breg të lumit Tamiz në Londër më 27 prill 1934 në të cilën shkruhej: Zejnep ti je zhdukur. Po largohem gjithashtu. Marcelle. Bukuri mahnitëse. E veshur plot klas. Frekuentonte sallonet dhe hotelet e klasit të parë në Paris, Londër dhe Romë dhe fliste shkëlqyer disa gjuhë. Dikur bashkëshorte e një ambasadori në Londër dhe pas e divorcuar. E dashura e disa diplomatëve, ushtarakëve, ambasadorëve dhe ministrave dhe zyrtarëve të lartë. Një spiune e disafishtë, një jetë plot sekrete dhe në fund një vdekje plot mister. Nëse lexon këto cilësi çdokujt do t’i shkonte në mendje historia e spiunes më të famshme në historinë e botës, hollandezes Mata Hari. Por, jo. Gruaja për të cilën i vishen kaq shumë cilësi quhej Zejnep Vlora nga Shqipëria, një personazh i denjë për ta përfshirë në katalogun e perëndeshave të spiunazhit botëror. Më 23 dhe 24 dhjetor të vitit 1932, në Londër, emri i saj ishte më i lakuari. U gjend e helmuar pranë monumentit të Heronjve të Panjohur në kryeqytetin anglez në vigjilje të Krishtlindjes me një sasi permanganat potasi. Një ngjarje që falë aktivitetit si agjente sekrete disafishe, tronditi Londrën, Parisin, Romën, Izmirin, Selanikun, Tiranën, por dhe të gjithë kontinentin evropian. Ndonëse ngjarja u mbajt sekret për disa muaj, gazetarët arritën ta zbardhnin. Për të shkruajtën gazetat e të gjithë shteteve të Evropës, madje deri në Azi. Kulmi arriti që në parlamentin anglez, sekretari i Brendshëm mbajti interprelancë të posaçme për vdekjen e saj. Nuk e teprojmë të themi se kjo histori është e denjë për një skenar Hollywood-i. SPIUNE E DISAFISHTË, KUSH ISHTE ZEJNEP VLORA Ndonëse jeta e saj kishte këtë histori kaq ndjellëse, për Zejnep Vlorën është shkruar shumë shumë pak, ose aspak. Kjo lidhet me një vendim konkret të shtetit shqiptar, veçanërisht të mbreti Zog për të mos dhënë asnjë lajm lidhur me të. Në gazetat e kohës në Tiranë, por edhe në qytete të tjera nuk gjendet asnjë shkrim apo lajm-raport, as për aktivitetin e saj dhe as me ngjarjen kur u gjend e vdekur. Për rrjedhojë, në Shqipëri ajo mbeti e panjohur bashkë me historinë e saj sekrete. Për fat, ishin gazetat e Londrës, më pas të Parisit, Romës, Athinës, Selanikut, e deri të Stambollit, Izmirit dhe Ankarasë që nxorën mbi ujë historinë e jetës së një prej spiuneve me shumë aktivitet të kohës që jetoi. Statusi social i Zejnep Vlorës ishte: ish-gruaja e ministrit të Shqipërisë në Legatën e Londrës Xhemil Vlora. Udhëtonte shumë. Bënte jetë luksi duke frekuentuar hotele të klasit të parë në Paris, Londër, Romë, por aktiviteti real i saj ishte spiunazhi. Të dhënat janë të tilla që ajo “shiste” sekrete që ua merrte diplomatëve dhe ushtarakëve me të cilët shoqërohej. Teknika e saj e vetme ishte joshja duke patur armën më të fortë: bukurinë. Dhe sigurisht edhe zgjuarsinë. Po kush ishte kjo grua që miklonte sërën e lartë të Evropës? Çfarë aftësish kishte kjo grua që bënte burrat të dorëzoheshin para saj? Zejnep Vlora ishte vajza e Mehmet Ali Pashë Delvinës nga Delvina. Ai kishte shërbyer si adjutant i sulltan Azizit dhe që gjatë sundimit të sulltan Hamitit ishte emëruar mytesarif i Kretës, Ajdinit dhe Diarbakirit. Nëna e Zejnepit, Meleqe Hanëm, ishte stërmbesë e Ali Pashës, ndërsa kishte vëllezër Vezirin e madh Ferit pasha, Syrja beun, drejtor i shërbimit telefonik të Turqisë dhe Namik beun, drejtor i fareve. E lindur më 27 prill 1894, Zejnep ishte shumë e re kur u martua. Disa gazeta raportojnë madje se ishte 13 vjeçe. Në Smirnë të Izmirit në Turqi vuri kurorë me djalin e një familje po të sërës së lartë, Xhemil Vlorën nga Shqipëria, me të cilin pati dy fëmijë. Xhemili ishte djali i Xhaferr Vlorës dhe Nejre Toptanit. Xhaferri ishte pinjoll i familjes Vlora, ndërsa e ëma, Nejre, ishte motra e Esat Toptanit. Në historinë e Shqipërisë shtëpia e Xhemil Vlorës ka lënë një shenjë të veçantë. Ishte pikërisht shtëpia e tij ku u mbajt Kuvendi i Vlorës më 28 nëntor 1912. Xhemili personalisht luajti rol të jashtëzakonshëm në përgatitjen e terrenit për ardhjen e Ismail Qemalit në Vlorë dhe kjo ka qenë krenaria më e madje e jetës së tij. Por Xhemil Vlora nuk mbeti këtu. Ai nisi një karrierë në politikën shqiptare duke nisur si pjesë e delegacionit shqiptar në Neuwied në mars 1914 që i dorëzoi princit, kurorën. Më pas ai u emërua ministër i Shqipërisë në Londër. Por këtu ndodhi gjëma mes çifit. Bukuria ishte asgjë përballë aktivitetit të fshehtë të Zejnepit dhe kjo martesë i rrinte shumë ngushtë asaj. Pas 7 vitesh, Xhemili dhe Zejnep u divorcuan. Nga ky moment Zejnep nuk u kthye më në Shqipëri, por ama mbante lidhje të fshehta me vendin e origjinës. Të dhënat flasin se ajo ishte e dashura e mbretit Zog dhe irona është se u bë e dashura edhe e Xhemil Dines, ministrit tjetër të Shqipërisë në Londër, pikërisht ai që zëvendësoi ish-bashkëshortin e saj Xhemil Vlorën. Por spiunazhi në vitet ‘20-‘30-të ka qenë më aktiv se kurrë në Evropë. Kishin nisur ethet e luftës dhe shtetet e mëdha harxhonin miliona për të rektuar sa më shumë agjentë. Kishte nisur moda e rekrutimit të vajzave dhe grave. Në këtë rrjetë ra edhe Zejnep Vlora. E bukur sa më s’ka. Joshëse e parezistueshme. Fliste disa gjuhë të huaja dhe njihte nga brenda diplomacinë dhe shtetin në sërat e larta, ajo shpejt u bë e besueshme për disa shërbime sekrete njëkohësisht. Të dhënat e publikuara në shtypin e kohës raportojnë se Zejnep Vlora ishte pjesë e shërbimit sekret francez, britanik, italian dhe shqiptar. Gazeta greke “Ifoni Tullau” shkruante: “Scotland Yard pas demarsheve të autoriteteve diplomatike shqiptare, angleze dhe italiane, refuzoi të jepte të dhëna për identitetin dhe rrethanat e ngjarjes. Qarqe diplomatike nga disa vende të caktuara luftuan që të pengonin zbardhjen e detajeve për këtë çështje. Sekreti u ruajt që të mos dëmtoheshin interesat kombëtare të Shqipërisë nga ky skandal. Mirëpo, hetimet mbahen sekret vetëm kur është fjala për pjesëtarë të familjeve mbretërore, të afërm të tyre apo diplomatë të akredituar. A ka heroina e tragjedisë lidhje me një familje mbretërore”? Por fundi ishte drama pothuajse siç përfundojnë agjentët disafish. Zejnep pati një vdekje të trishtë, tipike për rregullin e shërbimeve sekrete, sipas të cilës zbulimi i agjentit shoqërohet me detyrimin për të vdekur. Në xhep iu gjet një letër ku shkruhej: Faleminderit me zemër, Xhemil! Një stil tipik spiuneje. Xhemil quhej edhe ish-burri dhe i dashuri. Për kë e kishte fjalën Zejnep? Sigurisht ajo tregoi inteligjencë edhe në momentet e fundit të jetës për të mos lënë gjurmë edhe kur u vetëvra. Me këtë letër hetuesit do ngatërroheshin aq shumë saqë do ta quanin një vdekje për hir të një dashurie të humbur. Në fakt vetëvrasja e saj lidhej më shumë me një histori spiunësh. Të keqen e Mata Harit. Dilema e atyre ditëve të para në Londër ishte: Një histori dashuri apo një poker spiunësh? Çdo gjë në jetë e kishte bërë herët dhe shpejt. Edhe vetëvrasjen e saj. Ishte pak më shumë se 38 vjeçe dhe atë 24 dhjetor të vitit 1932 shqiptarja me emër muhamedan do trondiste botën e krishterë me helmin e saj teksa u gjet në gjenje kome. Vdiq ditën tjetër në spitalin “Saint Stephen’s Hospital” në Chelsea, duke lënë pas një nga historinë më interesante por edhe më të çuditshme shqiptare të atyre viteve. Hetimet morrën një rrjedhë tjetër kur më 27 prill 1934 në breg të lumnit Tmaioz në Lodnër u gjet kufoma e një mashkulli. Gazetat raportuan se në letër shkruhej: Zejnep ti je zhdukur. Po largohem gjithashtu. Marcelle. Nuk ka më dyshim që Zejnep ishte vetëhelmuar me urdhër. GAZETAT MORËN FLAKË PËR VDEKJEN E ZEJNEP “Spiunazhi vrau gruan e ambasadorit në Londër”. Ndërsa në Shqipëri nuk u shkrua kurrë për shtetasen e saj, në Britani dhe më tej ndodhi e kundërta. Edhe pse vdekja e shqiptares Zejnep Vlora u mbajt sekret nga shteti britanik për arsyet e përfshirjes të saj në spiunazh, gazetarët arritën që dy muaj pas vdekjes të raportonin dhe publikonin fakte që zbardhën një nga ngjarjet që futet te ato më të bujshme për atë periudhë. E para që raportoi lajmin e bujshëm ishte gazeta “The Daily Mail” e datës 22 shkurt 1933, pra fiks 60 ditë pasi ndodhi ngjarja. Shkruante “The Daily Mail” me tituj, nëntituj dhe tekst: “Nga e pasur në e varfër. Një dramë dashurie. Miqësitë e ish-gruas së ambasadorit shqiptar në Londër. Mikeshë nga gruaja edhe e ish-ministrit britanik. Jeta e gruas shqiptare e sërës së lartë e gjetur e vdekur nga helmi në spital është rrethuar me shumë sekrete. Në fillim shumë e pasur dhe më pas, pa asnjë qindarkë në xhep. Vdekja e saj u bë publike pas pesë javësh për arsye se zyrtarët diplomatë janë betuar për mbajtjen e sekretit. A e bëri udhëtimin nga Parisi në Londër Vlora në gjendje të përhumbur dhe e bëri vetëvrasjen për një histori dashursie? Përpara se të vetëvritej Vlora ka qenë në godinën e legatës shqiptare në Londër”. Një tjetër gazetë britanike shkruante pas disa ditësh: “Zonja Vlora ishte e dashura e Ahmet Zogut. Ajo punonte për shërbimin sekret italian. Ata e dërguan me mision special në Francë. Si spiune ajo nuk ishte mjaftueshëm e suksesshme për të justifikuar rrogën e saj të madhe dhe pas një gjyqi të shkurtër ajo hoqi dorë nga shërbimet e saj. Synimi i saj ishte të mbulonte me shantazh atë që kishte humbur. Ajo dispononte letra intime të shkruara për të nga Mbreti Zog. Këto ajo propozoi t’i shiste”. Të gjitha këto të dhëna në shtyp shkaktuan tronditje në qeverinë britanike të kryeministrit Ramsey Mac Donald. Zhurma u shoqërua me tension politik aqsa Sekretari i Brendshëm, Sir John Gilmour, mbajti një interpelancë të posaçme në parlament me kërkesën e deputetëve laburistë të opozitës. Gazeta “Daily Telegraph” e datës 23 shkurt 1933 shkruante: “Ka një pyetje për sekretarin e Brendshëm lidhur me vdekjen e zonjës shqiptare Zejnep Vlora përse e helmoi veten? Hetimi u mbajt në mënyrë të fshehtë në Chelsey për ato që mjeku më pas i përshkroi si arsye diplomatike. Për këtë u mbajt interpelancë e posaçme në parlamentin anglez. Deputeti laburist Cocks pyeti në parlament sekretarin e Shtetit për Punët e Brendshme Sir John Gilmour përse kishte vrarë veten zonja Vlora. Përse ishin mbajtur sekret hetimet dhe a ishte bërë kjo për t’u mbrojtur dikush. Sekretari u përgjigj: “Konkluzioni i raportit është se zonja Vlora u vetëvra duke marrë permanganat potasi dhe hetimet janë mbajtur sekret për arsye diplomatike”. Por më të rëndësishme në të gjithë këtë debat ishin hetimet. Përse e kishte vrarë veten Zejnep Vlora? Përpjekjet e gazetarëve këtu pothuajse ngecën. Gazeta “The morning Post” me titullin “Misteri i vdekjes së gruas shqiptare” dhe nëntitull “Mjeku ligjor dhe arsyeja diplomatike për fshehtësi” shkruan më tej: “Doktor Edwin Smith, mjeku ligjor i Londrës i cili drejtoi hetimin për vdekjen e zonjës Vlora që u helmua, u intervistua nga një përfaqësues i shtypit dje, por ai nuk pranoi të hiqte vellon e fshehtësisë që ende e shqetëson tragjedinë. I pyetur nëse do bënte ndonjë deklaratë për të sqaruar këtë ngjarje, mjeku tha: Janë raste kur arsyet diplomatike janë përgjigje”. Edhe më interesante ishin të dhënat që shkruanin gazetat jashtë Britanisë. Gazeta greke “I foni tullau” shkon edhe më larg kur shkruajti të dhëna që lidheshin me Shqipërinë, aty ku u interesonte më shumë grekëve. Madje qeveria shqiptare paraqitit notë proteste sepse sipas saj kishte publikuar detaje që nuk ishin të vërteta. Shkruante gazeta greke “I foni tullau”: “Vlora ka shumë mëkate. Ajo ishte spiune e një shteti të madh. Ajo u varros pa interesimin e familjarëve. Në xhep iu gjet një letër ku shkruhej: Faleminderit me zemër Xhemil! Xhemili ishte ish-bashkëshorti”. ZEJNEP, KOLEKSIONISTE DASHNORËSH. NGA EYRES TE ZOGU Zejnep Vlora rezulton të ketë qenë një koleksioniste dashnorësh. Ata ishin kryesisht të huaj dhe të rangut të lartë. Të gjithë ishin të lidhur me shërbimet sekrete. Këto kanë dalë nga hetimet që kryen jo vetëm britanikët, vendi ku u gjend e helmuar Zejnep, por edhe Franca vendi ku ajo kishte më shumë aktivitet. Zejnep kishte vetëm 24 orë në Londër dhe kishte ardhur nga Parisi e përgatitur për atë që do bënte teksa mbante në xhep helmin. Ajo kishte qëndruar disa muaj në një hotel luksoz në qendër të kryeqytetit francez dhe dhoma e saj u kthye në një vendngjarje të vërtetë për hetuesit. Një pirg me letra në adresën e saj ishin lëndë e parë për të zbardhur ngjarjen. Mes tyre kishte personalitete franceze, britanike dhe italiane. Të dashurit e Zejnepit kapërcenin shtete dhe kontinente. Ajo e kishte nisur këtë zanat që në moshë të re me ushtarak francez dhe më pas me një vali turk. Gazeta turke “Vakit” e 22 shkurtit 1933 shkruante: “Zejnep Vlora, një vajzë shumë e bukur, ishte njohur në Selanik me një ushtarak francez. Ajo e braktisi ushtarakun në fjalë, dhe u largua në Izmir i cili ishte nën pushtimin grek. Zejnep Vlora kishte nisur punë si shërbëtore pranë një familjeje në Izmir, nga ku ishte njohur edhe me familjen e Vali Rahmi Beut. Zejnepi ishte 18 vjeç kur erdhi në Izmir dhe ishte një vajzë e bukur që zotëronte të gjitha tiparet e një zonje të vërtetë. Edhe pse thuhet se midis Zejnepit dhe Vali Rahmiut kishte pasur një romancë dashurie, kjo nuk është e vërtetuar. Pasi kishte qëndruar për disa kohë në shtëpinë e Rahmi Beut, Zejnepi ishte zhdukur pa lënë gjurmë. Sipas një lajmi, Zejnepi ishte rrëmbyer nga ushtaraku francez dhe ishte dërguar më pas në Selanik”. Letërkëmbimi ndoshta ishte puna e vetme që Vlora bënte në jetën e saj. Gazetat raportonin që kishte raste që letrat mbanin në zarf vetëm emrin e saj dhe jo të dërguesit, ndërkohë që Zejnep Vlora kishte aftësinë ta njihte dërguesin vetëm nga shkrimi. Mes tyre, për publikun shqiptar interes merr një personalitet i huaj. Quhet Harry Eyres, dikur ministër i Britanisë në Shqipëri dhe me një rol domiues, ndikues deri diktues në Shqipërinë politike të viteve ‘20-‘30-të. Nga hetimet rezultoi se në dhomën e Zejnep ishte gjetur edhe një kartolinë e dërguar nga diplomati britanik Eyres. Sa e sa vendime, sa e sa histori politike dhe sa ndikime kishte patur Eyres në Shqipërinë e asaj kohe, nuk ka patur asnjë diplomat i huaj. Nuk ka tekst të historisë së Shqipërisë që emri i tij të mos jetë përmendur në zhvillimet e atyre viteve jo vetëm në marrëdhëniet mes Shqipërisë dhe Britanisë, por që kanë ndikuar edhe në marrëdhëniet me shtetet e tjera. Gazeta “Daily Mail” raportoi se në letrën e Eyres shkruhej: “Adresa: Cut Health Farnham Royal. Treni niset nga Pentington më 11.20 dhe ne do të presim në stacion më 11.47. Firmosur nga P.L.I. Eyres” Për këtë diplomati Eyres u mor në pyetje nga hetuesit. Për gazetarin e “Daily mail” Eyres ishte përgjigjur duke lënë edhe më shumë dyshime: “Unë kam njohur një grua me këtë emër Zejnep, por nuk e di nëse ishte ajo që ka kryer vetëvrasje me helm në Londër”. Por Zejnep kishte të dashur edhe burra nga vendi i orgjinës. Mes tyre ishte shqiptari më i rëndësishëm i kohës, Ahmet Zogu. Në jetën e tij Ahmet Zogu ishe koleksionist të dashurash, por lidhja me Zejnep Vlornë kishte një rëndësi tjetër. Ajo lidhej me aktivitetin e saj si spiune. Pikërisht për të njëjtën arsye, Zogu urdhëroi që qeveria të mos interesohej fare për trupin e saj me pretendimn se ishte çështje private. Për të njëjtën arsye shteti shqiptar nuk dha para për varrimin e saj. Por i dashuri më misterioz i Zejnep Vlorës rezulton Xhemil Dine, ministri i Shqipërisë në Londër në momentin kur ajo u helmua. Të paktën sipas asaj që shkruajnë gazetat, Zejnep Vlora kishte qenë disa orë përpara se të helmohej në zyrën e tij në legatë dhe kjo e ka komplikuar jo pak çështjen. ALARM NË SHQIPËRI, DINE SHKARKOHET DHE THIRRET URGJENT NË TIRANË Vdekja e Zejnep Vlorës shkaktoi tërmet në Tiranë. Por tërmeti më i madh ishte publikimi i ngjarjes në gazetat e Evropës. Më 2 shkurt 1933 ministria e Jashtme i dërgoi një telegram urgjent ambasadorit Xhemil Dine. Në të shkruhej shkurt: “Përgatit dorëheqjen dhe kthehu në Tiranë! Në këtë “aksion” diplomatik u përfshi vetë direkt ministri i jashtëm Xaferr Vila. Vila e quajti të mbaruar largimin e Dines nga detyra dhe menjëherë emëroi në vend të tij në detyrën e ministrit të Shqipërisë në Londër, Maliq Libohovën. Por ndërsa Libohova mbërriti në kryeqytetin britanik, Xhemil Dine nuk po kthehej në Tiranë. Në emër të ministrit Vila mbërriti një letër nga një mik i tij në të cilët njoftonte se Dine ishte i sëmurë me grip dhe do mbërrinte në Shqipëri sapo të bëhej mirë. E dërguar nga Parisi teksti i letrës nënkuptonte se gjendja që po kalonte Dine ishte katastrofike. I tronditur nga zhurma dhe vdekja e Zejnep, ai dukej më shumë sikur po fshihej se sa ishte sëmurë. Ajo që vlen të theksohet është mënyra se si shteti shqiptar e përcolli ngjarjen. Të gjithë ministrat në Londër, Paris, Athinë dhe Romë ishin porositur që të ishin vigjilentë me shkrimet që publikoheshin në gazeta dhe të bënin përgënjeshtrime për ato që raportoheshin. Për këtë qëllim më 2 shkurt zyra e shtypit shqiptar zyrtarisht njoftoi të gjitha legatat shqiptare nëpër botë: “Vetëvrasja e zonjës Zejnep Vlora e cila jetonte prej shumë vitesh jashtë vendit e ndarë nga burri i saj ndodh për shkak të një krize nevrastenie akute. Çdo lajm tjetër që përhapet në lidhje me këtë vdekje konsiderohet i pabazuar”. Qeveria shqiptare konkludonte se Zejnep Vlora nuk kishte asnjë lidhje me ndonjë personalitet shqiptar kishte ndërprerë çdo marrëdhënie me Shqipërinë dhe nuk ishte bërë e ditur fare kjo vetëvrasje në Shqipëri. Një deklaratë që e bën edhe më misterioze ngjarjen, ndërkohë që tregon se shtypi shqiptar nuk kishte stomak për të përtypur lajme të këtij lloji. ZEJNEP VLORA NUK DITI TË VDESË Të shumtë janë ata që e dinë historinë e kryespiunes Mata Hari. Gjatë Luftës së Parë Botërore, kurtizania hollandeze me emrin real Margherita Gertrude Zelle që u jepte sekrete gjermanëve të marra francezëve, por edhe anasjelltas, u bë më shumë e famshme për mënyrën se si vdiq. E dënuar me pushkatim nga një gjykatë franceze, 41-vjeçarja shkoi përpara togës së ushtarëve që e kishin marrë shenjë sikur ta kishte provuar disa herë. E veshur bukur për të qenë e tillë edhe atë moment, pa asnjë frikë dhe pendesë, ajo la pa fjalë ata që e qëlluan me plumba në trup, por edhe ata që ishin dëshmitarë të atij pushkatimi. Dhe kjo i dha më shumë famë, famës së saj. Janë me dhjetra librat e shkruara për historinë e Mata Harit, ndërkohë që edhe kinematografia e ktheu në personazh kryesor. Por Zejnep Vlora shqiptare zgjodhi një vdekje tjetër, të vockël, duke helmuar veten dhe duke lënë pas jo vetëm shumë pikëpyetje, por edhe mungesë fame. Imagjinoni sikur në një moment ajo të kishte rrëfyer për gjithçka kishe bërë në jetë. Nuk kishte rëndësi në një intervistë gazete apo në një sallë qjyqi siç bëri Mata Hari. Kjo do t’i jepte emër ndërkombëtar madje. Por gruaja me emër musliam që frekuentoi dhe spiunoi vendet e krishtera zgjodhi një stil tjetër vdekjeje. Pikërsht ishte kjo që i mohoi famën. Sot pas 90 vjetësh nga vdekja, historia e saj e denjë për një libër apo film, ngjall pak kërshëri. E mbuluar nga dheu dhe jo vetëm nga pluhuri, kjo ngjarje më shumë duket si një zbulim arkeologjik se sa si një histori e risjellë për median e shkruar. Kjo ishte kryespiunia e disafishtë Zejnep Vlora. FUND Diçiturat e fotografive Foto1: Zejnep Vlora, gruaja e bukur dhe elegante nga Shqipëria. Foto e publikuar pas vdekjes në disa gazeta. Foto 2: Fotografi e Zejnep Vlorws, e publikuar nw gazetwn “The Daily Mail”, e siguruar nw Paris. Foto 3: Monumenti i luftëtarit të panjohur në Londër 1932, fiks vendi ku mw 23 dhjetor 1932 Zejnep Vlora u gjen e helmuar. Foto 4: Gazeta “The Daily Mail” e Londrës që shkruan për Zejnep Vlorën. Foto 5: Gazeta “The Morning Post” e Londrës që shkruan për Zejnep Vlorën. Foto 6: Gazeta turke “Vakit” që shkruan për Zejnep Vlorën. Foto 7: Spiunia e disafishtë Zejnep Vlora dhe hoteli ku qendronte në Londër. Foto 8: Xhemil bej Vlora, ish-bashkëshorti i Zejnep Vlorës, dikur ministri o Shqipërisë në Londër. Foto 9: Xhemil Dino, ministri i Shqipërisë në Londër nw momentin kur Zejnep Vlora u vetëhelmua. Foto 10: John Gilmour, sekretari i Brendshem i Britanisë në qeverinë e kryeministrit Ramsay MacDonald. Ai mbajti interpelancë të posaçme në parlament për vdekjen e Zejnep Vlorës.

Perëndesha Shqiptare e Spiunazhit botëror, historia e panjohur e Zejnep Vlorës

Nga Roland Qafoku

Artikuj të ngjashëm Artikuj

ALTIN DUMANI, frika e të mbeturit vetëm

Gratë që tradhëtuan “Rilindjen”

Pasion dhe pushtet, gratë në jetën e Ahmet Zogut

Mario Ashiku, një dashuri, shanse të dyta dhe një jetë e jetuar bukur (si vetë ai)

Misioni i (pa) mundur, rrëfehet Edi REJA: Ju tregoj Shqipërinë time

KRIZA e BABAGJYSHIT

Artikujt më të lexuar

Gjergj Luca, kryeoligarku i Shkrimsit, rebeli që grisi diplomën për t’u bërë biznesmen

JETA E NATËS NË VITET ’90, NGA DISKO ALBANIA DHE MARIKAJ TE BUZUKËT E PARTYT RAVE

Gratë që tradhëtuan “Rilindjen”