Misteri i varrit të Skënderbeut!

Asnjë libër, studim, dokument, gojëdhënë, nuk e thotë qartë se ku prehen eshtrat e Gjergj Kastriotit, Skënderbeut. Në Lezhë, tek Memoriali i tij, pelegrinazhë e vizitorë shkojnë të shohin atë që konsiderohet si varri i heroit tonë kombëtar. Por a janë aty eshtrat e Skënderbeut? Pse asnjë studius nuk e thotë qartë se ku gjenden eshtrat e tij? Nuk duhet kënaqur me atë që shpata dhe përkrenarja origjinale e Skënderbeut ndodhen në muzeun e Vjenës, por të përpiqemi akoma më shumë, për të identifikuar plotësisht varrin ku prehen eshtrat e heroit tonë legjendar Gjergj Kastriot Skënderbeu. Vdekja e Skënderbeut, siç e kanë pohuar historianët e kohës, pati pasoja të rënda jo vetëm për Shqipërinë dhe për shqiptarët, por edhe për aleatët e tyre. Dhe me të vërtetë, me vdekjen e Skënderbeut ranë një nga një fortesat shqiptare dhe vendi u pushtua nga armiku. Shqiptarët të mbetur pa krye, pa mbështetje të brendshme dhe pa aleatë të jashtëm, u shtrënguan të marrin mërgimin. Vendi më i sigurtë për ta qe Italia, ku Skënderbeu, gjatë jetës së tij si luftëtar dhe si politikan kishte krijuar lidhje miqësore me mbretëritë dhe republikat e Italisë. Shumica e tyre zbritën në brigjet e Puljas dhe u vendosën në Italinë e Jugut. Një pjesë e mirë e tyre u hodh në Venetik. Por, ndërsa shqiptarët largoheshin nga Shqipëria për t’i shpëtuar ndëshkimit turk, përfshi edhe familjen e Skënderbeut, cili ishte fati i varrit të Heroit Kombëtar? 555 vjet nga vdekja e heroit kombëtar, Gjergj Kastriot Skënderbeu, është ende i panjohur fati i eshtrave të tij dhe nuk ka ende asnjë konfirmim shkencor, zyrtar, për vendndodhjen e vendvarrimit të tij. Ende edhe sot, shqiptarët e të huajt që vizitojnë memorialin e varrit të Skënderbeut, në Lezhë, besojnë se aty ndodhet me të vërtetë varri i heroit kombëtar të Shqiptarëve. Ndër vite, debatet dhe teoritë për fatin e eshtrave dhe të vendbanimit kanë qenë të shumta, nga shumë historianë e studiues, vendas e të huaj, por deri tani nuk ka patur një dakortësi, apo përfundim shkencor që do të çonte në zbulimin e varrit të vërtetë të Skënderbeut. Thuhet nga shumë historianë, shkrimtarë e studiues se Skënderbeu u varros në kishën Katedrale të Shën Nikollit në Lezhë. Teoritë e gojëdhënat për këtë janë të shumta, por vetëm kaq. Sepse më pas, misteri rrethon varrin e tij edhe sot e kësaj dite, duke mos qenë në gjendje askush për të thënë ndonjë fakt konrekt. Përse të jetë mister, përderisa shumica pranojnë se varri ndodhet në kishën që më vonë u kthye në xhami nga turqit dhe atje shkojnë pelegrinazh të gjithë shqiptarët dhe të huajt e apasionuar me historinë e Skënderbeut!? E vërteta është se janë të shumtë vizitorët që vizitojnë atë që njihet si varri i Skënderbeut, duke filluar që nga ekskursionet e shkollave të ndryshme e deri te vizitorë të huaj, duke qenë ndoshta një nga objektet historike më të vizituara në vend. Lezha dhe lezhianët krenohen me faktin sipas tyre, që kanë në qytet varrin e krye-trimit. Por, ndoshta shumë pak lezhianë sot, mund të kenë informacion për të vërtetën e varrit, nëse ndodhet aty, apo është diku tjetër! Varri misterioz i Katedrales së Shën Nikollit Në vitet 1978-1981, gjatë punimeve arkeologjike që u kryen në Katedralen e Shën Nikollit, krahas gjetjeve të ndryshme me vlera historike, u zbulua edhe një varr i fshehtë, i nëndhenshëm, një sarkofag prej guri gëlqeror i punuar ashtu si punoheshin sarkofagët në periudhën e mesjetës. Deri tani nuk ka ndonjë ndërhyrje për të hedhur dritë mbi varrin e fshehtë që ndodhet poshtë një pllake në Memorialin e vizituar nga qindra e qindra vizitorë, të cilët besojnë se shkojnë në vendbanimin e fundit të Heroit kombëtar. Arkeologu Frano Prendi, që kreu gërmimet në ish xhaminë Selimie në studimet e tij përfaqëson tezën se varri i Skënderbeut ndodhet aty ku është ngritur memoriali i sotëm. “Xhamia e kështjellës nuk të jep përshtypjen të jetë ngritur mbi ndonjë kishë, mbasi mungojnë elementët përbërës të saj, por edhe po të rezultojë nga ndonjë studim i hollësishëm se ajo duhet të ketë qenë ndërtuar mbi mbeturinat e ndonjë faltoreje, prapë se prapë, përmasat e vogla, nuk na tregojnë ndonjë kishë katedrale, siç është ajo ku u varros Skënderbeu” ( faqe 242, “Kuvendi II i Studimeve Albanologjike, Vol I, Tiranë 1969”). Pra, studimet e Prendit, të bazuara nga gërmimet e kryera në Lezhë, e kundërshtojnë, tezën që thekson se varri i Skënderbeut ndodhej në kala. Ato nënvizojnë se xhamia e kalasë së Lezhës, nuk ka përmasa të mëdha edhe sikur ajo të ishte ndërtuar mbi rrënojën e një kishe. Turqit ia nxorrën kockat e i bënë hajmali! Siç është vërtetuar, Skënderbeu ka vdekur më 17 janar 1468, pas një mbretërimi 25 vjeçar, në moshën 63 vjeçare, kur ishte ende i fortë për të mbretëruar, por edhe kur Shqipëria e asaj kohe kishte nevojë të madhe për drejtimin e tij. Ndërsa shqiptarët u hidhëruan dhe u zhytën në zi të madhe me vdekjen e tij, ai që u gëzua më shumë ishte Sulltan Mehmeti, i cili sipas gojëdhënave kur mësoi për lajmin e vdekjes së Skënderbeut, pati thënë: “Një luan të këtillë nuk do të lindë më dheu kurrë. Tani Evropa dhe Azia janë të miat! Mjerë krishtërimi, se i humbi shpata dhe mburoja” . Pas vdekjes së Skënderbeut, Sulltan Mehmeti e pushtoi Shqipërinë dhe majat më të larta të saja, ku nuk kishte arritur dot për 25 vjet. Gojëdhënat vazhdojnë duke thënë se bashkë me pushtimin e Krujës e Lezhës, si simbolet e qëndresës së Skënderbeut, ushtarët turq që zbuluan varrin dhe eshtrat, i ndanë kockat midis tyre si hajmali për të mos u vrarë nga shpata e armikut, për vetë famën që kishte krijuar emri i Skënderbeut në luftimet e shumta me ushtritë turke. “Porse të gjithë vraponin në varrin e tij, saqë ndjehej i lumtur, dhe i bekuar ay që mund të shihte dhe të prekte ato eshtra, dhe më i lumtur, e më i bekuar ay që mund të mirte prej tyre një pjesë të vogël. Pjesë këjo që e lidhnin në argjend, disa n’ ar, e si një gjë të shënjtë, hyjnore dhe fatale e sillnin të mvartur në qafë. Dhe me nderim të madh dhe shumë fetarisht e ruanin”. (Marin Barleti) Pikërisht këtu lindin edhe misteret e mëdha, midis të thënave se kryetrimi u varros në Katedralen e Shën Nikollit dhe gojëdhënave se turqit ia nxorrën kockat e i bënë hajmali! Po si mund ta linin shqiptarët që kockat e udhëheqëssit e tyre të bëheshin hajmali e turqve, armikut të tyre?! Shqiptari e ka respektuar gjithnjë të vdekurin, dje dhe sot. I vdekuri dhe vdekja për shqiptarët nderohet më shumë sesa martesa, dasma. Po gruaja, djali, shokët e tij besnikë të luftrave, mund ta linin kufomën e njeriut të tyre më të dashur në tërbimin e armikut të tyre më të egër? A nuk e dinin ata që me vdekjen e Skënderbeut, fuqia e tyre do të dobësohej dhe turqit do ta pushtonin vendin e luftuar prej kohësh? Dhe pas pushtimit, a do tia falte Sulltani kundërshtarit të tij më të egër, hakmarrjen edhe pas vdekjes? A nuk e kanë shqiptarët një proverb që vjen që nga kohët e lashta se “Shqiptari dhe i vdekur nuk bie në duart e armikut”? . Proverbi ishte krijuar si i tillë nga luftrat e shumta e të vazhdueshme të shqiptarëve dhe ishte i denjë për çdo shqiptar që binte në fushën e betejës. Atëhere si është e mundur që trupin e kryetrimit të tyre ta linin që të binte në duart e armikut? Marlin Barleti shkruan gjithçka për Skënderbeun, por vetëm për varrin e tij, jo! Për jetën dhe vdekjen e Skënderbeut është shkruar shumë, nga autor shqiptarë e të huaj. Një nga ata ka qenë edhe Marin Barleti, i cili është një nga biografët e parë të Heroit, duke qenë se ka qenë bashkëkohës i tij, pavarësisht se ishte i ri kur vdiq Skënderbeu. Për të shkruar historinë e Skënderbeut, Barleti mblodhi shumë dokumenta të kohës, shkoi në fusha beteje ku ishin zhvilluar luftime nën drejtimin e Skënderbeut, mori vetë pjesë në rrethimin e Shkodrës. Në libër thuhet gjithçka për veprën e Skënderbeut, vetëm për varrin e tij nuk thuhet gjë! Por, a mund të besohet se Barleti nuk e ka vizituar varrin e kryetrimit, kur mëson nga libri se ka shkuar në shumë vende për ta njohur nga afër jetën e veprën e tij?! Kjo është krejtësisht e pabesueshme. Të vizitosh vendet ku ka jetuar dhe luftuar trimi Skënderbe, të mbledhësh dokumenta për të shkruar mbi jetën e veprat e tij dhe të mos vizitosh, qoftë dhe për kuriozitet personal, varrin e kryetrimit, kjo është disi e habitshme! Por Barleti hesht për këtë dhe kjo jo pa shkak. Edhe biografët e tjerë heshtin për varrin e Skënderbeut Edhe biografët e tjerë si At-Dhimitër Frengu , Gjin Muzhaqi dhe shumë e shumë historianë të tjerë, që kanë shkruar mbi kollosin tonë kanë hedhur dritë mbi gjithçka për jetën e veprën e Skënderbeut, por askush nuk ka shkruar për varrin e tij! Askush, përveç datës së vdekjes së tij, më 17 janar 1468, nuk thotë gjë për varrin se ku ndodhet ai. Një ndër gojëdhanat popullore më të përhapura për vdekjen e Skënderbeut thotë: “Ndien shpijat e u tronditën, ndien malet e u ndan, shkrepat mbi troje ran. Kumbonat kishave ran së veti nësa naltas, nalt u hap qiella”… Kjo dëshmon për faktin sesa shumë e ka dashur dhe vlerësuar populli ynë udhëheqësin e vet të madh. Dhe një gojëdhënë tjetër vazhdon: “Skënderbegu kje vorrue në kishën katedrale të Lezhës, që u gjindëte në mjedis të qytetit, e rënueme prej turqëve mbasi muer sundimin e vendit, e në vend të saj kje ngrehi një xhami. Prej ndërtesës së mëparshme s’ka mbetë tjetër veç disa copa shtyllash, që u përdoruen me ngreh muret e qe aj xhami. Vetëm në skaj shifet një rrasë me një iskripcion truqisht, qi e përkthyeme në shqip – Do të thotë: “Këtu dergjen eshtrat e shqiptarëve të dergjur përpara prinsit alibanezvet”… Pra siç shikohet nga të gjitha veprat asnjë nga historianët nuk hedh dritë sado të vogël, se çfarë u bë me varrin e Skënderbeut. Të gjithë marrin për bazë gojëdhënën: varri u hap dhe u shkatërrua. Eshtrat u muarrën për hajmali . Pal Ëngjëlli (Arqipeshkv i Durrësit) kishte botuar një libër për Skënderbenë, por mjerisht faqet e fundit ku mund të besohet se ka folur për varrin e kryetrimit, janë zhdukur. Dhe kjo, jo pa shkak! Pse të mos të mendojmë dhe t’i bëjmë pyetje vetvetes, që në faqen e parë të librit autori mund të ketë shkruar të paktën atë që është shkruar në pllakën e varrit? A ekziston ndonjë dokument i tillë, ku të thuhet se mbi varrin e kryetrimit nuk është vendosur asnjë pllakë dhe nuk është shkruar asnjë gërmë, qoftë edhe emri i tij i thjeshtë, por madhështor Skënderbe ?!... Këtë nuk mund ta thotë askush. ‘Tivarasi (Pal Ëngjëlli) – shkruan Schiro-i – duhet të ketë lënë diçka rreth vendit të varrit të Skënderbeut” Dhimitër Frengu , shok i kohës dhe arkëtar i tij, prapë hesht për këtë pikë. A mund të mendohet se ky nuk mund të ketë marrë pjesë në varrimin e tij? Atëherë pse është për varrimin?! Edhe këtu ka një shkak! Cosmo Serembe , i interesuar në vazhdimësi për trupin dhe varrin e Skënderbeut vazhdon analizën: “Emri i Skënderbeut u shkrua në librin e artë të Venedikut”. Dhe më poshtë: “Pasi I Venedikut, Doxhi Meceniko, mund të ketë urdhëruar zhdukjen e ekzemplarëve të botimit të pjesëve ku bëhet fjalë për Skënderbenë dhe varrin e tij, me qëllimin që turqit mos ta merrnin vesh ku ishte me të vërtet dhe mos ta prishnin”. Serembe vazhdon: “Edhe të vetmit ekzeplarë që arriti të shpëtojë, janë grisur faqet e fundit”, – dhe kështu misteri mbi varrin e shenjtë mbetet i mbuluar. Duke vazhduar me Seremben, në një artikull shkencor të botuar në shtypin shqiptar të kohës, me rastin e 500 vjetorit të vdekjes së Skënderbeut, hidhet dhe teoria e çelësit për gjetjen e varrit të heroit kombëtar. Ja një pjesë e kësaj teorie: “Në bazë të studimeve të mëtejshme të Serembesë vërehet se Skënderbeut, pas vdekjes, emrit të tij iu bënë shumë modifikime. Kështu p.sh., Scanaribech , Scanarebecco , Scaderch . Por, ajo që të tërheq më shumë vëmendjen, është - Scandalibech . Serembe për këtë ndryshim kaq të madh thotë: “Edhe më injoranti nga kopjistët nuk mund ta gabonte në një mënyrë kaq trashanike! Scandalibech – është një formë çelësi i misterit të varrit, një anagram, që të jep mundësi për kërkime të tjera në këtë drejtim. Nga shumë gjëra del e qartë se trasportimi i trupit të kryetrimit mund të jetë bërë pak kohë pas vdekjes së tij dhe, sekreti i varrit të tij iu besua fjalës çelës: “Scandalibech”, ose dhe ndonjë çelës tjetër. Një diçka tjetër që i tërheq vëmendjen Serembes (dhe që studiuesit tanë duhet të kenë parasysh në kërkim të eshtrave dhe të varrit të heroit tonë legjendar), është teksti i letrës së ngushëllimeve që Ferdinandi i Aragonës i dërgon Donika Kastriotit (të vesë së Skënderbeut), ku ndodhet dhe fjala Scandalibech . Një parantezë të vogël! Siç dihet Ferdinandi i Aragonës, Skënderbenë e ka quajtur baba të dytë. Të mendojmë, si është e mundur që ky të mos ia dijë emrin mirë, - Skënderbeu, - po e transformon në një formë kaq trashanike? Pra, këtu lind vetvetiu shpjegimi se Ferdinandi i Aragonës i ka bërë të ditur Donika Kastriotit se e di dhe e mësoi çelësin: Scandalibech. Letra që Mbreti i Napolit i dërgon bashkëshortes së Skënderbeut - A.S.N. Codice Aragonese Trinchera Fr. Volume1, p 439. E ndrittshëme Zonjë dhe Nanë shumë e dashun, Me idhnim shumë të madh kemi ndëgjuem se i Ndritshëmi Skanderbeg, burri i Juej shumë i dashun dhe si Babë i yni, si ka pëlqyem zotit t’onë Perëndi, ka vdekë… Kjo vdekje na ka helmuem jo ma pakë se vdekja e të nderueshmit Atit t’onë Mbretit Alfons, i qoftë kujtimi i përjetshëm. Mbasi ambasadori i Juej na e vërtetoi këtë vdekje, aqë m’tepër u pikëlluem. Prandaj po dërgojmë tek Ju bujarin Hieronim de Carvineo, familjar i yni, i cili ka për t’Ju paraqitë disa çashtje. Për këtë arësye Ju lutem të keni besim të plotë në’të për sa do t’Ju parashtrojë nga ana e jonë ashtu si t’ishim na vetë. Dhanë në qytetin Capua, ditën XXIII të shkurtit, 1468. Mbreti Ferdinand – A.Secret Në rast se këtë fjalë e deshifrojmë duke menduar se kjo është një çelës i varrit të kryetrimit, le ta marri anagramën e saj (lexim mbrapsh): H.C.E.B.L.D.N.A.CS. (Humiliter cornu epistolae barbaris in loco angusto Domini nostrue Abaniae celat supulcfrum). Përkthim shqip: “Ana e epistolës përvuajtësisht iu fsheh barabarëve në vënd të ngushtë varrin e Zotit të Shqipërisë s’onë”. Për vizitën e Jeronimit Carvino tek Donika Kastrioti, për të shprehur ngushëllimet e Mbretit të Napolit, dhe për të biseduar mbi “disa gjëra’ , arkivi i shtetit të Napolit duhet të ruajë relacionin e Carvinos që i bëri Mbretit, që është përmendur pjesërisht, tek “Anonimi’ i shekullit të XVIII-të, mbi udhëtimin e Carvinos në Shqipëri. Tani, a ju duhet besuar hipotezave, gojëdhanave apo legjendave, apo heshtjes së shumë historianëve, shkrimtarëve, ekzemplarëve të Venedikut dhe këtij çelësi?! Nuk duhet kënaqur me atë që shpata dhe përkrenarja origjinale e Skënderbeut ndodhen në muzeun e Vjenës, por të përpiqemi akoma më shumë, për të identifikuar plotësisht varrin ku prehen eshtrat e heroit tonë legjendar Gjergj Kasstriot Skënderbeu.

Misteri i varrit të Skënderbeut!

Nga Ergys Alushi

Artikuj të ngjashëm Artikuj

VLORAJT në “luftën” për PUSHTET

Letrat e diktatorit/ Nafta shqiptare, kur Enver Hoxha zbulonte “çerdhen e KGB-së”

Edmund Davies, historia e britanikut që u tradhëtua nga Enver Hoxha

“Unë jam xhelati i saj”, Ligjet që ndryshuan Shqipërinë

Faik Konica – I madh, por shumë i shtrenjtë

Sa kushton dasma e mbretëreshës Geraldinë

Artikujt më të lexuar

Gjergj Luca, kryeoligarku i Shkrimsit, rebeli që grisi diplomën për t’u bërë biznesmen

JETA E NATËS NË VITET ’90, NGA DISKO ALBANIA DHE MARIKAJ TE BUZUKËT E PARTYT RAVE

Inva Mula: Unë sopranoja e parë shqiptare në skenat evropiane

“Krenaria e Kuçovës”, uzina e “shqiponjave” në qiell

Mario Ashiku, një dashuri, shanse të dyta dhe një jetë e jetuar bukur (si vetë ai)

Nano, beteja e një jete

Ismail Qemali, nga pavarësia te “Grushti i Shtetit”, E vërteta e shtetarit të parë shqiptar

Kontaktet

Kategori

Mirëse u ktheve!

Hapni një llogari të re!

Merrni fjalëkalimin tuaj

Je i sigurt që dëshiron ta zhbllokosh këtë artikull?

Are you sure want to cancel subscription?

Misteri i varrit të Skënderbeut!

Nga Ergys Alushi

Mbështetni autorët dhe abonohuni në përmbajtje

Shkarko

Zblloko Artikullin

Artikuj të ngjashëm Artikuj

Artikujt më të lexuar

Kontaktet

Kategori

Mirëse u ktheve!

Hapni një llogari të re!

Merrni fjalëkalimin tuaj

Je i sigurt që dëshiron ta zhbllokosh këtë artikull?

Are you sure want to cancel subscription?