HISTORI ME DIVERSANTE, grupet që donin të rrëzonin KOMUNIZMIN

Operacioni “Spastrimi” është ndër më të mëdhenjtë që komunistët filluan dhe përfunduan me sukses për të asgjesuar grupet diversante në vend. Kush janë diversantët më në zë që kanë lënë gjurmë në historinë e Shqipërisë? A kanë qenë ata “të këqinjtë” apo “të mirët” që s’donin komunizmin në vend? Si u asgjesuan? Metodat e përdorura nga Sigurimi i Shtetit, nga pretendimi sikur ishin diversantë, e deri tek radioloja e parë. Por mbi të gjitha, pse dështuan kryengritjet e armatosura në veri të vendit për rrëzimin e komunizmit? Mehmet Shehu u vendos në krye të forcave asgjesuese partizane, si më gjakatari ndër drejtuesit e lartë…historia me diversantë, sipas dokumentave të shkruar e rapotuar. Oficeri: Mirëmbrëma! Kasemi: Mirëmbrëma! Oficeri: Gjurmët na sollën në këto anë. Mos i keni vënë re gjë? Kasemi: S’kam parë gjë shoku Kapiten. Isha i lodhur dhe rashë të fle me pulat! Kapiteni: Na fal o Kasem, por duhet të kontrollojmë. (të shtëna me armë) Kapiteni: Jeton? Ushtari: Jo shoku kapiten, ka çarë kokën. Vdiq! Kapiteni: Shumë keq! Të tjerët duhet ti kapim të gjallë. Ndiqni! Kapiteni – Kasemit: Nuk njohe asnjërin? Kasemi: Jo, se ç’mërmëritën ata po unë s’dëgjova gjë. Na kishin mbledhur këtu si në kotec! Oficeri: A ke armë? Kasemi: Kam një çifte… Oficeri: Mbaje mbushur. Po erdhën përsëri, qëlloji. Dhe mos ki frikë. Ne këtej rrotull do jemi. Kasemi: Eh, eh, eh, mos u bëj merak o shoku nënkolonel. Më gënjyen. Më thanë se i kishte dërguar Këshilli për të fjetur sonte te unë. Eshtë dialog i fillimit të filmit “Detyrë e Posaçme” prodhim i Kinostudios “Shqipëria e re” në vitin 1963, por që ngjarjet janë të vendosura në fillim të viteve ’50, kur agjenturat e huaja donin të rrëzonin pushtetin komunist në Shqipëri. “Tomorri”, infiltrohet brenda një grupi diversant dhe prej tyre zbulon shumë plane sesi donin të rrëzonin regjimin. Në fund, grupi diversant shkatërrohet, dhe komunistët ruajnë Shqipërinë “kështjellë të pamposhtur”. Për këta filma, Agron Tufa fillimisht, dhe Instituti i Krimeve Kundër Komunizmit, kërkoi që ata të mos transmetoheshin më në televizionet shqiptare, për shkak të ideologjisë negative që përçonin dhe glorifikimin e komunizmit. Debati që filloi në vitin 2016, vazhdoi për vite me radhë, ku shumë prej regjizorëve, aktorëve, producentëve, madje edhe shoqëria vetë, doli kundër fshirjes nga memorja produktive e krijimtarisë së Kinostudios “Shqipëria Sot”. Po, si është historia e grupeve diversante në Shqipëri? A kanë qenë ato aq të pasuksesshme sa vijnë të transmetuara në filmin shqiptar të realizmit socialist? Fillimet e diversantëve Tërheqja e gjermanëve nga Shqipëria nëpërmjet qytetit të Shkodrës, shënoi edhe fundin e luftës për çlirimin e vendit nga ushtria partizane, udhëhequr nga Partia Komuniste. Por, ndërsa në pjesën më të madhe të qyteteve të vendit ku ishte përhapur lajmi i çlirimit, kishte filluar festa, aq sa mund të festohej nga një popullatë e dëmtuar nga lufta, një pjesë e shqiptarëve që nuk pajtoheshin me komunistët, filluan qëndresën e armatosur. Në disa krahina të vendit, grupime shqiptarësh, kryesisht përfaqësues shtresash të pasura, kundërshtarë të Partisë Komuniste dhe ardhjes së tyre në pushtetin e pasluftës, u organizuan në grupime të armatrosura, të cilat regjimi komunist gjatë gjithë pushtetit të tij i konsideroi “banda të armatosura”, u hodhën në kundërveprim. Vetëm tek Ura e Geg-Hysenit të Tropojës dhe Kolosian të Bicajt, pas një lufte të përgjakshme, me dëme në njerëz nga të dyja palët, u asgjësua grupi i armatosur i Halil Alisë, që vepronte në këto zona. Kush ishte Halil Alia Halil Alia, nuk ishte i panjohur nga komunistët. I lindur më 15 korrik të vitit 1910, në fshatin Fushë-Alie të Peshkopisë, ai kreu shkollën e mesme ushtarake në Tiranë. Pas pushtimit nga Italia, u ngarkua për krijimin e milicisë në Dibër. Atëkohë, trupat e kësaj milicie u dërguan në Vlorë për të asgjësuar çetën e parë partizane që ishte krijuar në Gjorm. Në luftimet e ashpra që u zhvilluan në atë zonë, në fundin e dhjetorit 1942 dhe fillimin e janarit 1943, mbetën të vrarë shumë forca të milicisë së drejtuara prej tij dhe Selim Kaloshit. 80 dibranë u vranë. Mes tyre u vranë edhe dy nipërit e Halil Alisë. Urrejtja ishte shumë e madhe. Pas humbjes, forcat që kishin mbetur kryen akte terrori dhe dhune mbi popullsinë civile në Vlorë. Ishin shumë të egër, madje, vijuan aktivitetin e tyre kriminal edhe me përdhunime. E gjithë kjo situatë, është dokumentuar nga zyrtarët e kohës. Në 30 janar 1943, Drejtori i Përgjithshëm i Policisë së kohës, Shyqyri Borshi, i shkruan kryesisë së Këshillit të Ministrave: “Kuestura e Vlorës ka telegrafue në datën 27 të vazhduesit: “Vullnetarët dibranë vazhdojnë me ba vjedhje, grabitje, abuzim të çdo lloji deri në çnderime grash me forcë. Propozohet të largohen menjëherë sikundër është njoftuar në telegramin me të njëjtin numër datë 11 të vazhduesit’ (AQSH, f 153, V.1943, D.301, f.29 botuar në librin e Enver Memishaj “Hysni Lepenica – vendi që zë në historinë e popullit shqiptar”). Mercenarët e Halil Alisë u kthyen në qytetin e Vlorës me mendimin për t’u hakmarrë për vdekjen e më shumë 80 dibranëve në Gjorm si dhe të nipërve të vet Halil Alisë. Ata pushkatuan Komisarin e Jashtëzakonshëm të Vlorës, Qazim Koculi, i cili kishte qenë edhe Komandant i Luftës së Vlorës 1920 si dhe prefektin e Vlorës, Lele Koçi. Pas vrasjes së Qazim Koculit, kryeministri i kohës, Mustafa Merlika dha dorëheqjen. Vlonjatët nuk ia falën Halil Alisë vrasjen e Qazim Koculit ndaj u organizuan në mesditën e 25 majit 1943 kur udhëtuan për Tiranë me të vetmin qëllim: ekzekutimin e Halil Alisë dhe Selim Kaloshit. I ndoqën hap pas hapi nga mëngjesi, derisa gjetën kohën e përshtatshme kur ata po dilnin nga Drejtoria e Partisë Fashiste në Tiranë dhe qëlluan ndaj tyre me batare pushkësh. Nga të shtënat pati disa të plagosur. U plagos rëndë edhe Selim Kaloshi. Pas këtij operacioni u mor vesh se në atentat morën pjesë 5 vlonjatë, njerëz të rrethit familjar të Qazim Koculit, por që kishin mbështetjen e disa figurave të njohura politike nga Vlora dhe jo vetëm, me banim në Tiranë. Në të njëjtën kohë, grupe të armatosura në drejtimin e Pren Calit sulmonin forcat komuniste në zonën e Koplikut, të mbështetur dhe nga njerëz të armatosur të drejtuar nga Llesh Marashi. Të tjera grupime, në drejtimin e Hasan Isufit dhe Ded Shabanit, ishin hedhur në veprim për të sulmuar e rimarrë Lezhën, me qëllim pushtimin e Shkodrës. Malet e veriut të Shqipërisë, ishin kthyer në zona luftimesh të ashpra, ku të vrarët ishin të shumtë nga të dyja palët. Secili prej grupeve donte të merrte me çdo kusht kontrollin e territorit ku vepronin. “Tash është situat më e volitshme për t’ju përgjegj qëllimit”, – i shkruante Muharrem Barjaktari gjeneralit Hogdson, shefit të misionit anglez atë kohë në Tiranë. Misionet e huaja në Tiranë, kryesisht angleze e amerikane, ishin të interesuara për mosvendosjen e pushtetit komunist në Shqipëri, por edhe nuk mund të dilnin hapur në mbrojtje të grupimeve të armatosura që luftonin me armë në dorë kundër pushteti. Edhe në jug të vendit, ku komunistët ishin më të fortë e të pushtetshëm, me mbështetje më të madhe popullore, situata nuk ishte e qetë. Edhe në këtë territor të vendit kishin filluar të vepronin grupe të armatosura që kundërshtonin me armë ne dorë pushtetin e ri. Në Elbasan, sipas dokumentave të kohës, vepronte grupi i kryesuar nga Azis Biçaku dhe Alush Leshanaku; Në Peqin e Lushnjë grupi i drejtuar nga Isa Manasterliu dhe Hamit Matjani; në Vorë e Shijak grupet e Musa Picarit e Xhemal Gjergjit; në Vlorë grupi i Lahe Nuros; në Fier grupi i Xhavit Qerimit, e të tjerë. Reagimi Enver Hoxhës Në urdhërin e datës 19 janar 1945 drejtuar shtabeve të korpusit të III të divizionit 3 e 4 të UNÇSH, shkruhet ndër të tjera: “Mbeturinat e reaksionit në Shqipëri e kanë mbledhur vehten dhe po zhvillojnë një aktivitet të shumanshëm. Nëse nuk do të marrim masa, këto forca reaksionare e çerdhe të reaksionit mund të bëhen valë e lëvizjeve reaksionare e të kërcënohet pushteti”. Mbi këtë urdhëresë, drejtuesit më të lartë komunistë në vend dhe ata që i mbështesnin, e kishin të qartë që nëse nuk realizohej spastrimi total e final i këtyre grupimeve të armatosura, nuk mund të kryhej konsolidimi i pushtetit komunist. Në vend, nuk do të kishte siguri. Veprimi për një kohë të gjatë i këtyre grupimeve në terren krijonte terren për përhapjen dhe shtrirjen e tyre, madje, edhe më shumë njerëz që do ti mbështesnin. U vendos “spastrimi” në shkallë të gjerë. Operacionet filluan në gjithë vendin, kryesisht dhe më ashpër, në veri të vendit. Në Kelmend u zhvilluan luftime të ashpra në Malet e Rajës dhe në Lumë të Kukësit. Në malet e Rajës dhe tek Ura e Geg Hysenit, forcat e armatosura të kryesuara nga Halil Alia dhe Mark Gjonmarkaj, që në përplasjet e para me komunistët lanë 54 të vdekur dhe të mbytur në lumin e Drinit, 18 të plagosur dhe 15 robër. Si pasojë e rrethimit nga shumë drejtime dhe thirrjet e herë pas hershme për t’u dorëzuar “ 600… banditë u dorëzuan në komandën e vendit Berishë…”. Dhe nga forcat partizane pati më shumë se 100 të vrarë, e dhjetëra të plagosur. Luftimet, ishin të përgjakshme. Dy javë pas ngjarjeve në malet e Rajës dhe dorëzimit të 600 vetave nga grupet rebele, Halil Alia që vazhdonte të ishte në krye të “grupit” që i kishte mbetur, u rrethua në Kolosian nga forcat e ndjekjes së Ushtrisë Nacional Çlirimtare. Në këtë rrethim mbeti i vrarë edhe kreu u grupit Halil Alia. Operacionet ndëshkimore të spastrimit pasuan me kapjen në kishën e Bzhetës (Shkodër), të Idriz Jazos, i cilësuar nga komunistet si kriminel lufte. U kapën edhe Pashko Vata e Pjetër Prenga. Kryengritja antikomuniste e Kelmendit (janar-shkurt 1945) Kelmendi, në historinë e Shqipërisë do të kujtohet gjithmonë për rezistencën e fortë ndaj regjimit komunist. Aty shpërtheu një ndër kryengritjet më të mëdha kundër regjimit. Filloi në 3 janar 1945 me mobilizimin e banorëve të Kelmendit dhe Malësisë së Madhe që kundërshtuan operacionin e “spastrimit” nga komunistët. Po rezistonin me armë në dorë dhe me dhunë ndaj partizanëve dhe forcave të tjera. Kryengritja drejtohej nga Prek Cali e Llesh Marashi. Luftime të përgjakshme u zhvilluan për më shumë se 60 ditë në zonat e Tamarës, Brojës, Bajzës, Shkrelit, Koplikut dhe në rrethina të tjera. Por, më 15 shkurt, Prek Cali u rrethua dhe u kap me bashkëluftëtarët e vet në shpellën e Vuklit. Aty mori fund kryengritja e parë antikomuniste shqiptare. Nga kjo kryengritje u vranë rreth 44 veta, ndërsa në gjyqin e marsit, regjimi mori vendimin e pushkatimit të Prek Calit dhe të 7 malësorëve të tjerë. Kapja e Llesh Marashit Në mbrëmjen e 22-23 janarit 1945, grupet antikomuniste të drejtuara nga Llesh Marashi sulmuan Koplikun. Hasan Isufi drejtoi grupet që sulmuan Bërdicën, Ded Shabani në krye të grupeve që sulmuan në Lezhë dhe në Shkodër po ngrinin krye organizatat klerikale Demokristiane e Franceskane nën drejtimin e misionit anglez që kishte shkuar ato ditë në qytet. Gjendja ishte tepër serioze dhe e tensionuar. Po përgatitej shpërthimi i një lufte të re, që në këtë rast kishte trajtën e përplasjes mes vetë shqiptarësh, të ndarë pro dhe kundër pushtetit komunist që po instalohej në vend. Komunistët hodhin në fushën e betejës, njeriun që e konsideronin si më të fortin e më të patolerueshmin në drejtimin e Brigadës së 5 Sulmuese, Mehmet Shehun. Rreth orës 19.00, të 22 janarit 1945, forcat partizane të Bajzës, nisën operacionin luftarak kundër forcave të kryesuara nga Llesh Marashi. Partizanët ishin të shumtë në numër, ndaj nuk e patën të vështirë të marrin Bajzën. Pas kësaj, nisën organizimin për të sulmuar Koplikun. Rënia pa pushim e kambanave të Kishës dhe të shtënat me armë, dhanë sinjalin e sulmit mbi Koplik. Një tjetër repart partizan kishte vënë në kontroll Bajzën, me qëllim përparimin e tyre më lart. Luftimet ishin të ashpra. Kishte të vrarë nga të dy palët. Nga partizanët, mbeti i vrarë komandanti i forcave të komandës, Jonuz Çulaj. Forcat antikomuniste u nisën drejt Koplikut. Në orën 3 pas mesnatës së datës 23 janar, qindra njerëz sulmuan Koplikun dhe pas disa orë luftimesh arritën të hyjnë në zonë. Mëngjesin e datës 23 janar, sipas një plani luftarak, forcat antikomuniste zunë pozicione në afërsi të zemrës së Koplikut, rreth 13 km larg Shkodrës. Situata ishte e nderë në të gjithë zonën. Palët po grumbullonin sa më shumë njerëz në përgatitjen finale për të sulmuar njëri – tjetrin. Forca të shumta partizane dhe civilë në mbështetje të tyre, të udhëhequra nga një kompani e Brigadës së Parë, u shpërndanë deri në afërsi të urës së Rrnjollit, në vendin e quajtur Ktosh dhe u vendosën në formacione luftimi. Lufta filloi e ashpër nga shumë drejtime që të çonin për në Shkodër. Dëbora që binte pa pushim e vështirësonte edhe më shumë gjendjen në terren. Pas disa orë luftimesh, forcat antikomuniste u tërhoqën bashkë me komandantin e tyre Llesh Marashin, i cili u fsheh në një shtëpi në bjeshkët e Rrjollit, ku qëndroi i fshehur deri sa u kap i gjallë. Ai u var në qytetin e Shkodrës në vitin 1946. Kush ishte Idriz Jazo nga Kuçi i Vlorës Për herë të parë emri i tij, del si i implikuar në vrasjen në Bari të Italisë të Luigj Gurakuqit. Gazetat italiane të kohës shkruajnë se ai ishte pjesë e grupit që mori pjesë në përgatitjen e vrasjes së firmëtarit të Pavarësisë dhe ministrit të parë të Arsimit. “U arrestua në Bari, i dyshuar si bashkëfajtor i Stamollës, një i qojtur Driza Kuçi, njeri 25 vjetsh nga mosha, prej Gjirokastre. Ky ka bërë në Shqipëri disa vrasje. Mbi trup të tij u gjet një revolver. Besohet se tani ka fakte të mjafta për të provuar se egziston një komplot i cili pat për viktim të parë Gurakuqin” (Gazeta “Dielli” mars 1925, marrë nga gazeta italiane “Gazetta delle Puglie”). Në numri e datës 28 mars 1925, gazeta “Dielli” që botohej në Boston, në artikullin me titullin “Hetimet për vrasjen e L.Gurakuqit në Bari”, nga korespodenti në Romë i gazetës F.Argondizza, jep të tjera detaje në lidhje se kush ishte Driza Kuçi. “Driza Kuçi pat marë pjesë, në kohë të okupatës italiane, në çetën e kryesuar prej Shaqo Lapit. Në kohë të guvernes së Nolit, ay kërkohej nga drejtësia se kish vrarë një nënë-oficer të xhandarmarisë. I ikur në Jugosllavi, atje, në fshatin Obovo, turpëroj një vajzë. Në Jugosllavi u bashkua me kryengritësit e Ahmed Zogut me shkallën e reshtarit të xhandërmarisë. Siç duket në Brindisi erdhi të vrasë Rexhep Shalën, ish- ministrin e P.të Brendshme. Policia e fshehtë, i ka marë damkën e gishtërve Kuçit. Driza Kuçit, minutën që u arestua, ju gjet një revolver, 85 napoleona, një thik me myll dhe adresa e Imz.të Nolit”. Në vitet më vonë, emri i Idriz Kuçit del në zbulimin në Vlorë, në gusht të vitit 1932, të asaj që në histori është njohur me emrin “Komploti i Vlorës” kundër Ahmet Zogut. Në hetimet e prokurorisë së kohës, ai del si zbulues e denoncues i këtij komploti, që çoi më pas në arrestimin, burgosjen dhe dënimin me vdekje e me 101 vite të disa nga figurave të njohura politike e historike në Vlorë, Gjirokastër e Berat. “Idriz Jazo Kuçi ka tregue se në Vlonë ashtë Formue një organizatë me qëllim qe të bëjnë një kryengritie për me rëzue Regjimin, i përbërë prej 8 vetash…….dhe se ekzistencën e organizatës e ka marrë vesht: a/ prej Haxhi Shehut në vjeshtën e vitit kaluem b/ prej Hysni Lepenicës në fillim të këtij viti dhe c/ prej Myqerem Hamzarait; se me ndihmë të ndryshme të këtij komiteti mejtohesh që më 20 Maj të shpallej një kryengritie e se pregatiteshin dhe disa atentate kontra personalitetevet të cquara e Nal – Madhënies së Tij Mbretit”. Idriz Jazo nga Kuçi i Vlorës, në kohën kur ishte me detyrën e Komandantit të Xhandarmërisë në Gjirokastër, u akuzua nga komunistët se ndikoi në varjen në litar të dy vajzave të reja, Bule Naipi e Persefoni Kokdhima, të cilat më pas u shpallën “Heroina të Popullit”. Nga 5 femrat e varura në litar gjatë Luftës së Dytë Botërore në Evropë, 4 janë shqiptare, përkatësisht Bule Naipi, Persefoni Kokëdhima, Fato Berberi e Ganimete Trebeshi. Për kapjen e Bule Naipit hedh dritë zbulimi i dokumentit të prefektit të Gjirokastrës, Veip Runa me N. 92/regj datë 22.07.1944, drejtuar Ministrisë së Brendshme ku raporton: “ se në mëngjesin e datës 17 të vazhduesit në sheshin publik të këtushëm “Çerciz Topulli”, është gjetur e varur e quajtura Bule Naipi, vajzë 22 vjeçe nga lagja Dunavat e këtij qyteti. E përmendura ka qenë e arrestuar dhe prej disa kohësh bënte pjesë në çetat anarkiste (lexo partizane). Në një informacion që kishte komanda e xhandarmërisë së këtushme rezulton se e përmendura shpesh kthehej nga çetat në këtë qytet dhe merrej me shërbime të partisë. Në gjurmimet që iu bënë u arrestua dhe u burgos dhe pas disa ditësh është ekzekutuar”. Shkodra, tmerri i komunistëve Më 31 janar 1945 gjykata ushtarake në Shkodër dënoi me vdekje 11 vetë që pushteti komunist i akuzoi si krerë të grupeve të armatosura, nga 120 që u zbuluan dhe u kapën si Dom Lazër Shantoja, Sulçe Beg Bushati, Kol Sheldia e të tjerë. Në Shkodër u kap e u akuzua nga komunisitët si bashkëpunëtor në “përmbysjen e pushtetit popullor” edhe i dërguari i Vatikanit, Dom Alfons Tracky. Bashkë me priftin e Vatikanit, me origjinë austriake vepronte edhe zbuluesi i njohur gjerman, oficeri Viktor Pamny, i cili u kap në Dukagjin më 12 shkurt 1945. Operacionet e komunistëve u zhvilluan sipas shkallës së veprimtarisë së kundërshtarëve të tyre. Kështu, ndërsa në Veri, ata (forcat antikomuniste) vepronin me ushtri të mëdha të organizuara, i njëjtë ishte dhe operacioni i komunistëve; ndërsa në Jug, ku antikomunistët vepronin me grupe të vogla, komunistët u kundërpërgjigjën me reparte të vogla ushtarake, të sapo dala nga lufta. Në luftimet e Malësisë së Madhe u vranë 44 persona dhe u plagosën 21 të tjerë të forcave antikomuniste. Më pak nga pala tjetër, 3 të vrarë dhe 10 të plagosur. Përgatitja e kundërsulmit Operacioni “Spastrimi” u shoqërua me arrestime, vrasje, dënime me vdekje në gjithë vendin, por sërish, grupet anti-komuniste nuk e ulën ritmin e tyre të veprimit. Pas dëmit të pësuar në janar-shkurt 1945, ata u riorganizuan për të kundërsulmuar. Sipas dokumenteve të kohës, numri i tyre shkonte 3538 vetë. Veç tyre, forcat antikomuniste numëronin edhe 95 grupe e organizata klandestine me 1223 veta, që të gjithë së bashku po përgatiteshin për kundërsulmin ndaj forcave komuniste. Momenti më i volitshëm për këto forca u zgjodh 2 dhjetori 1945, në zgjedhjet e reja për pushtetin. Por, që në përballjen e parë me forcat komuniste, humbjet ishin të mëdha. 4505 vetë ishin asgjesuar deri në janar 1945. Lëvizja antikomuniste e Postribës (9 shtator 1946) Nëse do të flitet për një lëvizje të madhe antikomuniste që pati jehonë dhe jashtë kufijve, pa arritur të triumfojë ishte Lëvizja e Postribës. Pas shtypjes me dhunë të saj, komunistët u bezdisën së tepërmi ndaj këtyre rebelimeve të herëpashershme. Ndaj ndërmorën masa të ashpra ndëshkimore, kryesisht në veriun e vendit, ku ishte edhe epiqendra e tyre. Shumë tentative organizimi të armatosura antikomuniste u shtypën që në fillimet e tyre vetëm në saj të metodave që u përdorën për ndëshkimin e pjesëmarrësve në to. Për Kryengritjen e Postribës njihen disa procese të shkëputura nga njëra-tjetra, për shkak të numrit të madh të të akuzuarve. Në gjyqet e para konstatohet se veç të dyshuarve si kryengritës, dolën para gjyqit popullor shumë klerikë dhe intelektualë shkodranë. Për 9 të pandehurit - Dulo Kali, Mons.Gjergj Volaj, Bilbil Hajni, Xhelal Hardoli, Cin Serreqi, Ragip Meta, Osman Haxhija, Shaban Abdullahi, Isa Meta u dha dënimi “ME VDEKJE”; Për të pandehurit - Padre Gurashi, Abaz Hysi, Myrto Dani, Jakup Dani u dha dënimi “burgim i përjetshëm”; Për të pandehurit: Syrja Anamali e Nuh Duli u dha dënimi 20 vjet privim lirie. Për të pandehurit: Sami Rrepishti, Hafiz Derguti, Sulo Kurti e Hajdin Tafa u dha dënimi “15 vjet privim lirie”. Viti 1949, agjenturat perfeksionohen Organet e Sigurimit të Shtetit të regjimit komunist vendosur në Shqipëri, u informuan se një grup agjentësh të një zbulimi të huaj, kishin hyrë në vend me ndihmën e një nëndetëse dhe ishin strehuar në thellësi të maleve. Sigurimi u vu në lëvizje për asgjesimin e këtij grupi. Zyrtari me pseudonimin “Tomorri” u vendos në krye të grupit. Misioni i ndërmarrë ishte i vështirë. Agjentët e Sigurimit do të dilnin nëpër male dhe do pretendonin se ishin të arratisur, në luftë kundër pushtetit komunist. “Tomori”, “Ylli”, “Fajkoi’ ishin disa nga pseudonimet e anëtarëve të Sigurimit të shtetit, të cilët ishin “të arratisur që endeshin maleve për të organizuar forcat kundër regjimit komunist”. Agjentët e ardhur në Shqipëri ishin përzgjedhur më parë, ishin grumbulluar bashkë në ishullin e Maltës dhe me nëndetëse erdhën në Shqipëri. Por, edhe pse të përgaitur me të gjitha mënyrat, ata ranë në kurthin e Sigurimit të Shtetit që kishte ngritur në Tiranë një strukturë që e quanin “patriotët që donin të luftonin kundër komunizmit’. Agjentët e huaj pranonin të takoheshin me “përfaqësuesit” e kësaj organizate që vepronte në male, por që në vërtetë, ishin oficerë të Sigurimit. Takimi u organizua në një shesh të mes maleve dhe pas disa minutash të gjithë agjentët u arrestuan, dy mbetën të vrarë nga tentative për të ikur. Emri i vërtetë i kryetarit të grupit që ishte i pajisur me letërnjoftim falso “Besnik Skënderi” ishte në të vërtet Besnik Bylykbashi. (Sipas letërnjoftimit që gjendet në arkivin e ministrisë së Brendshme). Radioloja “Buza e Bredhit”, e para për Sigurimin Sigurimi i shtetit filloi perfeksionimin, dhe kopjimin nga agjenturat e huaja. Radioloja “Buza e Bardhë” ishte e para që u përdor prej tyre dhe e mori emrin nga vendi ku u zhvillua, një zonë në rrethin e Tepelenës quajtur “Buza e Bardhë”. Ishte vera e vitit 1949. Shqipëria po pësonte ndryshime politike dhe përplasjet mes komunistëve dhe antikomunistëve mbeteshin të forta. Kulmi u arrit me provokimin në kufi me Greqinë kur njerëz të shumtë që kishin kaluar kufirin kërkonin rrëzimin e sistemit komunist. Në 8 korrik, në orën 22.30, një aeroplan i zbulimit italian kreu fluturime në tokën shqiptare dhe te “Arat e Verdha” mes fshatrave Progonat e Golem, hodhi katër parashutistë më municion, paisje e mallra për ta. Ky ishte operacioni i dytë me parashutistë pas zbarkimit të parë në shkurt 1949 në Malet e Mirditës. Ardhja e grupit të dytë, është edhe nisja e radiolojës që vazhdoi më shumë se 4 muaj që përfundoi me vrasjen e 6 anëtarëve të grupit të armatosur dhe disa arrestime. Radioloja “Buza e Bardhë” ishte sprova e parë e sigurimit të shtetit në përplasje me zbulimet e huaja. Radioloja e radhës ishte ajo që njihet me emrin “Liqeni i Vajkalit” që bëri të mundur sjelljen në Shqipëri dhe kapjen nga sigurimi i Shtetit të disa eksponentëve shqiptarë të zbulimit të huaj si Zenel Shehu, Hamit Matjani etj. Kapja e parashutistëve Pasi ranë në tokë, grupi prej katër vetash filloi lëvizjen për të shkuar sa më pranë bazave e për të rënë në kontakt me njerëzit që i kishin porositur. Ecnin larg qendrave të banuara për të mos takuar asnjë banor të zonës, për të mos krijuar dyshime. Etja bëri punën e saj. Në kërkim për burime uji në zonë, ata takuan një fshatar që kishte ngarkuar ujë për stanin e tij. I kërkuanin të pinin ujë e të mbushnin paguret, duke u prezantuar si pjesëtarë të forcave të ndjekjes popullore. Fshatari shkoi t’u mbushte paguret, por u kthye në stan dhe lajmëroi babanë e vet, i cili ndërsa u çoi paguret me ujë 4 njerëzve, njohu midis tyre kryetarin e grupit, Etjem Cako. Pas kësaj lajmëroi menjëherë në postën e policisë. Në datën 10 korrik , u gjetën plaçkat dhe parashutat e fshehura. Në datën 10 korrik grupi i hedhur me parashutë ra në pritë të forcave të sigurimit, por arriti të largohet, duke patur dhe shkëmbime zjarri. Në datën 11 korrik, rrethohet dhe kapet një prej anëtarëve të grupit, Kasëm Zhupa nga Saranda. Në datën 12 korrik rrethohet dhe kapet pa ju dhënë mundësia për të përdorur armët, kreu i grupit Etjem Cako dhe Llukman Lutfiu. Po në këtë ditë, 12 korrik, rrethohet e vritet anëtari i katërt i grupit, Tefik Lika nga Vlora. Teksti i dy radiogrameve të para Transmentimi i parë u krye më 15 korrik 1949 në ora 6.30 (7 ditë pas mbërritjes së 4 parashutistëve dhe 5 ditë pas kapjes së tyre). Radistët e qendrës së spiunazhit në Romë ishin shumë të shqetësuar dhe kërkonin ndërlidhje me njerëzit e tyre. Barra 1 pikë 12 pika. Fiore plagosur rëndë në kokë dhe në shpinë pikë moska në kokë dhe në dorën e djathtë – jashtë rrezikut pikë me “Bombën” nuk jemi takuar akoma pikë Fuskos Barra 2 pikë vazhdon T. Barra 2 pikë Dëngu dy, tre dhe katër humbur pikë gjithë materiali ishte gjetur nga barinjtë pikë. Kjo gatkeqësi nga gabimi i pilotëve nuk na lëshuan në pikën e caktuar pikë. Na lëshoi UO-005- DT-05 pikë Fuskos Radiogrami i parë i nisur nga Roma T.Barra 1 pikë 15 pikë Njofton vend-ndodhjen ekzakte dhe rrethanat e plagosjes së Fiores për këshilla mjeksore pikë…

HISTORI ME DIVERSANTE, grupet që donin të rrëzonin KOMUNIZMIN

Nga Ergys Alushi

Artikuj të ngjashëm Artikuj

Letrat e diktatorit/ Nafta shqiptare, kur Enver Hoxha zbulonte “çerdhen e KGB-së”

Edmund Davies, historia e britanikut që u tradhëtua nga Enver Hoxha

“Unë jam xhelati i saj”, Ligjet që ndryshuan Shqipërinë

Misteri i varrit të Skënderbeut!

Faik Konica – I madh, por shumë i shtrenjtë

Sa kushton dasma e mbretëreshës Geraldinë

Artikujt më të lexuar

Gjergj Luca, kryeoligarku i Shkrimsit, rebeli që grisi diplomën për t’u bërë biznesmen

JETA E NATËS NË VITET ’90, NGA DISKO ALBANIA DHE MARIKAJ TE BUZUKËT E PARTYT RAVE

Tigri nxjerr dhëmbët, drejton gishtin drejt Veliajt

Gjiri i Kakomesë, “Bukuroshja” e braktisur bëhet gati për TURIZËM

MARK PALNIKAJ, INXHINIERI QË “ZHVARROS” ARKIVAT E VATIKANIT

Gratë që vunë përpara burrat

Inva Mula: Unë sopranoja e parë shqiptare në skenat evropiane

Kontaktet

Kategori

Mirëse u ktheve!

Hapni një llogari të re!

Merrni fjalëkalimin tuaj

Je i sigurt që dëshiron ta zhbllokosh këtë artikull?

Are you sure want to cancel subscription?

HISTORI ME DIVERSANTE, grupet që donin të rrëzonin KOMUNIZMIN

Nga Ergys Alushi

Mbështetni autorët dhe abonohuni në përmbajtje

Shkarko

Zblloko Artikullin

Artikuj të ngjashëm Artikuj

Artikujt më të lexuar

Kontaktet

Kategori

Mirëse u ktheve!

Hapni një llogari të re!

Merrni fjalëkalimin tuaj

Je i sigurt që dëshiron ta zhbllokosh këtë artikull?

Are you sure want to cancel subscription?