Ekonomia që varet nga Importet

Një sërë faktorësh të ekonomisë reale dhe informale kanë dobësuar prodhimin vendas, ndërsa Shqipëria mbetet me një mentalitet të izoluar në luftën e madhe tregtare që kanë nisur ekonomitë e mëdha. Në vitin 2018 Shoqata e Eksportuesve të Shqipërisë ngriti alarmin për një rrezik të falimentimit të industrisë tekstile dhe prodhimit të këpucëve për shkak të mbiçmimit të lekut ndaj valutave kryesore në vend, euros dhe dollarit. E detyruar nga një rrezik se mbiçmimi i monedhës vendase mund të rrezikonte inflacionin, Banka e Shqipërisë vendosi të ndërhyjë në kursin e këmbimit për të blerë sasi euroje në treg duke ruajtur deri në fund të atij viti një kurs ku 1 lek këmbehej mesatarisht me 120 euro. Kjo masë nuk do të mjaftonte dhe vlera e euros do të pësonte një rënie të lirë vitet e mëpasshme. Një vit më parë goditja që mori industria e fasonëve me mbylljen e dhjetra fabrikave do të rrezikonte sektorë të tjerë prodhues të vendit, duke nisur nga bujqësia, për të shkuar te turizmi dhe industria e lëndëve të para. Muajt e fundit janë prodhuesit vendas të birrës që po ankohen për politika diskriminuese dhe në mbështetje të mallrave të importit, si për mënyrën e taksimit dhe konkurrencën e pandershme që vjen si shkak i fortësisë së monedhës. Pasqyrimin e frikës nga këto ndryshime të kursit të këmbimit do ta bënte më së miri bilanci tregtar i Shqipërisë, ku vitet e fundit defiçiti tregtar është thelluar dhe mallrat e importit kanë nisur të zëvendësojnë prodhimin vendas. Bilanci tregtar i Shqipërisë Në fund të vitit 2024 defiçiti tregtar arriti në nivelin më të lartë historik, 5.2 miliard euro euro. Defiçiti tregtar është një tregues i tregtisë me jashtë të mallrave i cili pasqyron mallrat që një vend ble dhe ato që shet. Në teoritë klasike të ekonomisë një vend është i fuqishëm ekonomikisht nëse ka një bilanc pozitiv, ku sasia në vlerë e mallrave që tregtohen në vendet e tjera është më e lartë se ajo e mallrave që blihen jashtë vendit. Ky tregues nuk ka interes vetëm për fuqizimin ekonomik, por dhe për pavarësinë që një vend mund të ketë nga partnerët e huaj tregtarë, duke dalë më i fortë dhe në fushën e sigurisë kombëtare. Në vitin e pandemisë 2020 defiçiti tregtar i mallrave në vendin tonë ishte 3.3 milliard euro, për të shkuar 4.3 miliard në vitin 2021, 4.6 miliard euro në vitin 2022 dhe pësoi një ulje të lehtë në 4.3 miliard euro në vitin 2023. Një vit më parë, bilanci tregtar i Shqipërisë jo vetëm që u mbyll negativisht por eksportet shënuan nivelin më të ulët që prej vitit të pandemisë 2020, periudhë që për shkak të mbylljes së kufijve shkëmbimet tregtare kapën nivelet më të ulta historike. Gjatë vitit 2024 Shqipëria eksportoi 3.72 miliard euro mallra, nga 4.4 miliard euro që ishin eksportet në vitin 2023; një rënie me 680 milion euro dhe larg vlerës 4.86 miliard euro që shënonin eksportet në vitin 2022. Krahasuar me vitin 2023, importet e mallrave gjatë vitit 2024 u shtuan me 220 milion euro, nga 8.72 miliard euro në 8.94 miliard në fund të 2024-s. Grafik. Shkëmbimet tregtare të Shqipërisë. (mld euro) 2020 2021 2022 2023 2024 Eksport 2.71 3.68 4.86 4.40 3.72 Import 6.05 8.00 9.50 8.72 8.94 Deficit 0.33 0.43 0.46 0.43 0.52 Produktet ushqimore, një nga zërat që përbëjnë peshën kryesore në konsumin e shqiptarëve dhe makineritë e pajisjet, të cilat konsiderohen si lëndë e parë për investimet e biznesit, janë tërësisht të varura nga blerjet jashtë vendit. Vitin e shkuar 1.54 miliard euro mallrat të grupit “ushqime, pije, duhan” janë importuar, duke shënuar 90 milion euro rritje po të krahasohet me një vit më parë, ndërsa për grupin “makineri, pajisje dhe pjesë këmbimi” importet ishin 250 milion euro më të larta. Rritje shënuan dhe importet për grupin “produkte kimike dhe plastike”, ndërsa me ulje ishin “mineralet, lëndët djegëse dhe energjia elektrike”, për shkak të uljes së çmimeve në tregjet ndërkombëtare. Eksportet e mallrave ushqimore, kryesisht prodhimet bujqësore ranë me 20 milion euro gjatë vitit të shkuar dhe njëkohësisht me to dhe eksportet e energjisë dhe mineraleve. Goditjen më të madhe e dha industria e fasonëve, eksportet e të cilëve u tkurrën me 210 milion euro krahasuar me vitin 2023. Rënie shënoi dhe eksporti i materialeve të ndërtimit dhe metaleve, përfshirë dhe prodhimet e drurit dhe të letrës. Duket se mbiçmimi i monedhës vendase po dobëson dhe ata sektorë që ishin konkurrues në tregtinë e jashtme. Një nga politikat që ndjekin zakonisht vendet me ekonomi të fortë eksportesh është dobësimi i qëllimtë i monedhës vendase për të bërë mallrat më të lira dhe konkurrente, por në Shqipëri duket se thithja e valutës së huaj është përqëndruar në sektorë të tjerë, siç është ai i investimit në pasuri të patundshme dhe turizmi. Si po mbytet euro nga burimet e tjera Dërgesat e emigrantëve kapën një rekord historik në fund të vitit të shkuar me 1 miliard e 45 milion euro, ndërsa investimet e huaja direkte ishin në vlerën 1.58 miliard euro. Në rekorde historike u renditën dhe të ardhurat nga shpenzimet e turistëve me plot 5 miliard euro, duke ia kaluar për herë të parë dhe valutës që hyn në vend nga eksporti i mallrave. Shqetësimet e ekonomistëve lidhen me burimin e një pjese të dërgesave të emigrantëve, nëse e gjithë shuma arrin që depërton në ekonominë tonë vjen nga puna e ndershme apo përmes trafiqeve të grupeve kriminale jashtë kufijve, ndërsa mbeten shumë pikëpyetje me metodologjinë që Bankës së Shqipërisë dhe Ministria e Turizimit përdorin për llogaritjen e shpenzimeve të turistëve. Sektori që përbën interesin më të madh për të shtruar diskutimin mbi burimin e origjinës së parave është ai i investimeve të huaja direkte, i cili vitet e fundit është orientuar drejt ndërtimit dhe sektorit imobiliar. Nëse për vite e radhë struktura e investimeve të huaja direkte dominohej nga industria nxjerrëse dhe investimet në veprat e mëdha në fushën e energjisë, për vitin 2024 zëri që ka peshën kryesore në këto investime është blerja e pasurive të patundshme. itin e shkuar 379 milion euro flukse nga jashtë Shqipërisë kanë shkuar në sektorin e pasurive të patundshme, duke dominuar dhe shërbimet financiare që mbulojnë sektorin bankar dhe shoqëritë e sigurimit, investimet në energji, bujqësi dhe ato në industrinë nxjerrëse. Grafik Investimet e huaja sipas sektorit 2024 (mln euro) Industri nxjerrëse 173 Bujqësi, pyje, peshkim 214 Pasuri të patundshme 379 Shërbime financiare 287 Energji elektrike 166 Teknologjia e informacionit 88 Struktura e ekonomisë dhe sektorët me rritje Pasqyrimin e situatës ekonomike të Shqipërisë e qartësuan rezultatet e matjes së rritjes ekonomike, ku sektori i bujqësisë shënoi rënie për herë të parë pas një stanjacioni të gjatë që kishte në peshën e tij si sektor në prodhimin kombëtar. Në tremujorin e fundit të vitit të shkuar rritja e ekonomisë ishte në nivelin 3.6% dhe 3.96 % për të gjithë vitin. Ngadalësimi në periudhën e fundvitit erdhi për shkak të uljes së prodhimit në dy nga sektorët që kanë qënë më të rëndësishëm të ekonomisë, industria dhe buqjësia. Krahasuar me vitin 2023 bujqësia ra tremujorin e fundit 2.7% dhe industria me 7.7%, ndërsa performance ka qënë e njëjtë dhe në tremujorët e tjerë. Rritja që ka ardhur si shkak i sektorit të turizimit dhe ndërtimit nuk ka dhënë efekt në ekonominë vendase, duke qënë se prodhimi dhe si rrjedhojë shitja e produkteve vendase në këtë degë janë zëvendësuar me mallra importi, duke shpërndarë një pjesë të mirë të këtyre të ardhurave me vendet jashtë. Por ky nuk është efekti i vetëm i shtrembërimit të strukturës së ekonomisë shqiptare. Vitet e fundit dhe industria e shërbimeve që mbështetin turizimin ka filluar të zëvendësohet me fuqi punëtore e huaj. Për vitin 2025 Shqipëria ka kërkuar 20 mijë punëtorë nga Filipinet , politikë kjo do të ndikojë që një pjesë e të ardhurave që kanë si burim sektorin e ndërtimit dhe turizimit të mos kenë si destinacion përfitues ekonominë vendase. Euro nuk ul çmimet Dobësimi i valutave dhe forcimi i monedhës vendase do ta bënte ekonominë shqiptare më pak të ekspozuar nga inflacioni që importohet nga jashtë dhe një anë pozitive e kësaj do të ishte ulja e çmimeve për këto mallra, duke bërë që konsumatorët të blinin më shumë duke shpenzuar më pak para. Nëse në harkun kohor të një viti, euro është zhvlerësuar me 9% dhe mesatarisht me 8% dollari amerikan, inflacioni shënoi në fund të vitit 2024 2.2% dhe 1.9% në muajin shkurt. Nëse do të analizonim strukturën e mallrave që kanë patur rritjen më të lartë, janë kryesisht produkte të cilat importohen. Inflacioni për çmimet e ushqimeve ishte 3% në fund të shkurtit, 4.4% për alkoolin dhe cigaret, 3% për veshjet, 3.5% për pajisje shtëpiake dhe 0.6% për ilaçet. Pra jo vetëm që çmimet nuk kanë pësuar rënie në hakrun kohor të një viti prej dobësimit me 9% dhe 8% të monedhave euro dhe dollar me të cilat blihen shumica e produkteve, por përkundrazi çmimet janë rritur, pa sjellë asnjë kontribut pozitiv për konsumatorin shqiptar. Kjo situatë duket se po favorizon vetëm një grup importuesish të cilët po bëhen nga viti në vit më të pasur duke formuar tregje me tipare oligopoli. Në betejën botërore me tarifa të larta, një vlerë të ulët në 10% që Shtetet e Bashkuara të Amerikës i kanë vendosur Shqipërisë, do të ishte një mundësi shumë e madhe për çdo vend që ta shihte si një mënyrë për të depërtuar në tregun amerikan dhe për të mundur konkurrentët e tjerë që kanë tarifa disa herë më të larta. Problemi i vetëm është se në këtë kohë, prodhimi vendas po lëgon dhe ekonomia jonë po bazohet te ndërtimi, pasuritë e patundshme, turizimi i vizitorëve ai mjekësor, si dhe pak industri shërbimesh. Produktet novatore që dominojnë sot tregtinë globale të teknologjisë, industrisë së informacionit dhe burimeve energjitike janë lënë në gjendje të lirë dhe pa orinetim prej vitesh.

Ekonomia që varet nga Importet

Nga Ola Xama

Artikuj të ngjashëm Artikuj

Zonjat pas Liderit/ Linda dhe Liria: Eleganca e një pushteti të pazëshëm

Todi e Fatos LUBONJA,13 vitet e burgut pa asnjë takim

Neritan Liçaj, artisti që refuzon të jetë një qytetar që hesht!

Basti i Ramës me brezin e ri

Muzeu i Luftës: Nga MIG-ët te NATO, si ka evoluar ushtria shqiptare!

TRE DITËT E PARA MES DEMOKRACISË DHE TMERRIT

Artikujt më të lexuar

Zonjat pas Liderit/ Linda dhe Liria: Eleganca e një pushteti të pazëshëm

“Zoja e randë” azil, jeta e re e “yllit” që nuk është vetëm i Shkodrës

Todi e Fatos LUBONJA,13 vitet e burgut pa asnjë takim

Si e (vetë) vranë Vladimir Shehun, ku është letra e fundit???

Gjergj Luca, kryeoligarku i Shkrimsit, rebeli që grisi diplomën për t’u bërë biznesmen

Basti i Ramës me brezin e ri

Neritan Liçaj, artisti që refuzon të jetë një qytetar që hesht!

Kontaktet

Kategori

Mirëse u ktheve!

Hapni një llogari të re!

Merrni fjalëkalimin tuaj

Je i sigurt që dëshiron ta zhbllokosh këtë artikull?

Are you sure want to cancel subscription?

Ekonomia që varet nga Importet

Nga Ola Xama

Mbështetni autorët dhe abonohuni në përmbajtje

Shkarko

Zblloko Artikullin

Artikuj të ngjashëm Artikuj

Artikujt më të lexuar

Kontaktet

Kategori

Mirëse u ktheve!

Hapni një llogari të re!

Merrni fjalëkalimin tuaj

Je i sigurt që dëshiron ta zhbllokosh këtë artikull?

Are you sure want to cancel subscription?