KRIZA e BABAGJYSHIT

Ky Vit i Ri që vjen i gjen shqiptarët më të varfër, e çmimet në stratosferë. Shqiptarët janë qeflinj festash, dhe tryezat do t’i shtrojnë bukur. Por të dhënat zyrtare tregojnë se “gjeli i detit” do të bëhet “pulë deti” në disa raste, e në të tjera “zog fushe”. Ekspertët thonë se çmimet e shportës janë rritur shumë, gati 30-40 përqind krahasuar me një vit më parë. Por kur do të përfundojë kriza në tryezat e festave për shqiptarët? Pas vitit 2019 të tërmetit e vitit 2020 të Pandemisë, kjo e fundit, është krizë mbi krizat, ajo e tryezës. Por ndërsa shqiptarët e thjeshtë do të mblidhen para ekranit të televizorit e nuk kanë zgjedhur festën në hotelet e restorantet shqiptare, të shumtë janë ata që po zgjedhin të ikin nga ky vend, edhe Natën e Vitit të Ri… Janë ata, të pasurit… Përralla me babagjyshin, magjia e Krishtlindjeve, vezullimi i dritave në ditët gri të dimrit dhe urimet e pastra “Gëzuar”. Kjo ishte panorama që kishim kur ishim fëmijë. Të vegjël, i besonim përrallave që natën e Vitit të Ri babagjyshi do të trokiste në derë ose do të hynte nga oxhaku për të na dhënë dhuratën që i kishim shkruar në letër. Me kalimin e viteve e kuptuam që Babagjyshi në fakt nuk ekzistonte, por disa mësuan se babagjyshin mund ta bënin vetë, e disa të tjerë mbase po e presin gjatë që t’u vijë. Më parë ishte ndryshe, festohej ndryshe, kishte gëzim dhe mbase më pak në tryezë. Sot modernizimi dhe reklama e festave ka ndarë njerzit në ata që munden dhe nuk munden të festojnë. Kur kalon në rrugët e lagura të kryeqytetit, atmosfera ndihet. Njerëz me çanta, lule krishtlindjesh, fëmijë që vrapojnë me lodra në duar dhe supermarketet plot. Aroma e mirë panetoneve, mishit që gatuhet për këto ditë dhe zbukurimet të kthejnë dhe njëherë në fëmijëri dhe ti në vetvete do që të besosh prapë se babagjysh ka. Kështu është ndarë shoqëria jonë për festa: disa që besojnë te shpirti i tyre dhe disa te materialja. Por ky vit është pak ndryshe për të gjithë: si ata që besojnë te fjalët e pastra të festës dhe ata që kanë rënë në grackën e komercialitetit, festat nuk do të jenë si gjithmonë. Një pjesë e familjeve për shkak të plagës së emigracionit që ka prekur në masë vitet e fundit vendin, nuk do të mblidhen dot bashkë për një “Gëzuar” dhe ata që duan të kenë tryezën plot dhe të bëjnë dhurata, ky fundvit do t’i kushtojë më shumë dhe do të jetë më i varfër. Shtrenjtimi i energjisë nuk hoqi dritat dhe pemën nëpër sheshet e qyteteve. Edhe pse në krizë, dyqanet dhe qendrat tregtare përsëritën sërish ofertat, mbushën raftet me mallra dhe presin që të fitojnë diçka. Ky është viti i tretë që magjia e festave është e thyer, njëherë tërmeti, më pas pandemia e Covid-19 dhe tani kriza e çmimeve. A do të jetë kjo hera e fundit? A na duhet një Babagjysh që të na shpëtojë? Apo mbase ka ardhur koha që të gjithë të mos ëndërrojmë, por të ulim këmbët në tokë, e të mendojmë se si mund t'i rregullojmë gjërat për vitin tjetër? Vetmi dhe krizë për të moshuarit Besrova Karabollaj është 80 vjeç dhe këtë vit ajo nuk do të mundet të shtrojë tryezën e Vitit të Ri me gjelin tradicional, bakllavanë apo t’i blejë dhurata nipërve të saj. Festat e këtij viti e kanë gjetur vetëm në shtëpinë e saj të ftohtë, pasi të dy djemtë kanë emigruar jashtë. “Unë në familje jetoj vetëm, se fëmijët i kam jashtë shtetit. Jeta vetëm është shumë e mërzitshme, pensionet janë shumë të vogla. Unë marr një pension prej 180 mijë lekësh të vjetra tani sepse para disa kohësh ka qenë 150 mijë lek të vjetra”, thotë ajo. Besrova tregon për tmerrin e këtij viti. Njësoj thotë se do të jenë dhe festat, pa shkëlqim. Ndihma 50 mijë lekë të vjetra që ndau qeveria për pensionistët këtë fundvit do t’i shkojë për ujë dhe drita, pasi konsumin e energjisë e ka pak më të lartë në dhjetor. “Ky vit ka qenë shumë i vështirë, shumë! Çmimet shumë të larta nga të gjitha anët. Këto çmime të larta i ka dhe Europa, por kanë rroga dhe pensione të mira, jo kështu si neve. Me këtë pension që kam unë nuk di se çfarë duhet të paguaj më parë: dritat, ujin, ilaçet sepse unë marr edhe ilaçe dhe për të ngrënë nuk të ngelet gjë fare. Më dërgojnë diçka fëmijët, por ndihem keq t’i bie në qafë gjithë jetën”. Me çmimet e rritura ajo tregon se sot blen gjysmën e produkteve që merrte një vit më parë. “Para një viti mund të merrja dyfish ndërsa tani marr njëfish. Po përdor shumë rrallë vezën, qumshtin, kosin, mishin, sajohem me perime dhe fruta që kanë pak sheqer sepse jam me diabet. Djathin dhe bulmetet në përgjithësi i kam eleminuar ose i blej gjysëm për gjysëm me një vit më parë dhe nuk më dalin për t’u ushyer tamam”. Ndihma e fundvitit që po jep për të qeveria me një shumë prej 50 mijë lekësh të vjetra nuk e mbush dot tryezën e festave. “Për natën e Vitit të Ri do të blej një pulë nga këto që bëjnë 4-5 mijë lekë të vjetra dhe Krishtlindje nuk do të festoj, nuk të dalin. Po të bësh llogarinë nuk të del”. Ajo që e vret më shumë 80-vjeçaren është pamundësia për t’i dërguar një dhuratë të vogël, nipërve. “As ata vetë nuk pranojnë sepse e dinë si është gjendja këtu dhe kjo më bën të ndihem shumë keq. Qeveria duhet të punojë shumë, të punojë për popullin, sepse e ka lënë pas dore dhe të gjithë ata që janë me punë dhe biznese dhe rroga të mira, ecin mirë dhe qeveria atje e ka përqëndruar vëmendjen, jo te populli që vuan. Por populli ka punuar, i ka dhënë këtij shteti, unë kam punuar tridhjetë e ca vjet dhe marr një pension qesharak që nuk llogaritet fare me gjërat e përditshme për të jetuar. Edhe pse kam banesën time, pensioni nuk llogaritet fare, sepse më ikën duke paguar ujë, drita, administrim dhe njëqind gjëra të tjera. Plus dritat vijnë më tepër tani në dimër”, tregon Besrova. Inflacion i lartë, çmime shumë më të shtrenjta Inflacioni i lartë njihet zakonisht si një taksë e re mbi shoqërinë por që godet më shumë të varfrit dhe shtresën e mesme. Këtë vit Shqipëria përjetoi rritjen më të mëdhe të çmimeve në dy dekadat e fundit, dukuri që ndikoi edhe në rritjen e emigracionit për arsye ekonomike. Dërgesat e emigrantëve në gjysmën e parë të vitit u rritën me një normë 10% krahasuar me vitin 2021, duke treguar se familjet në vend vazhdojnë të kenë sytë nga të afërmit jashtë, edhe pse pjesa më e mirë e vendeve në perëndim është prekur nga kriza. Deri në fund të shtatorit, emigrantët dërguan 592 milion euro në shtëpitë e tyre, 53 milion euro më shumë se një vit më parë. Sipas Institutit të Statistikave inflacioni mesatar për këtë vit është 6.5% nga 2% që ishte një vit më parë. Peshën më të lartë në këtë rritje e kanë ushqimet, të ndjekura nga karburanti, qiratë dhe mobiljet. Sot të jetosh në Shqipëri, duhet që të paguash 15% më shumë për ushqime, 10% më shumë për transport dhe 6% më shumë për mobilje dhe qira. Përballë kësaj tabloje pagat janë rritur këtë vit mesatarisht me 3.8%, ndërsa pensionet me 10%. Ndryshe nga familjet e tjera që jetojnë në vendet e zhvilluara ekonomike, gjysma e të ardhurave të familjeve në Shqipëri, shkojnë për ushqime. “Shtresat vunerabël: pensionistët dhe 60 mijë familje që jetojnë me asistencë sociale janë më të prekurat nga kriza e çmimeve. Konkretisht inflacioni në muajt e fundit nëse do marrim vetëm të shportës së konsumit ka patur mbi 10% rritje muajt e fundit, ndërsa produkte specifike të shportës përgjatë vitit 2022 janë rritur mbi 25%. Produktet e qumshtit për shembull janë rritur mbi 40 apo 50%, kemi vajin që është gati dyfishuar, mielli, sheqeri, orizi kanë pasur një rritje prej 15-20%. Nëse do të marrim një familje me të ardhura mesatare që janë gati 83 mijë lekë (të reja) shpenzimet mesatare të një familje janë këto: 41.3% shkojnë për blerjen e të mirave ushqimore dhe pije joalkoolike që nënkupton me këtë rritje çmimesh janë 6700 lekë më tepër. Pra për një familje që ka të ardhura më të ulta se mesatarja ka shumë peshë kjo rritje çmimesh dhe sa e rëndësishme është për këto familje të shpenzojnë 6700-7500 lekë më tepër çdo muaj për të ruajtur të njëjtin standard jetese”, thotë eksperti i ekonomisë Klodian Muço. Ekspertët mendojnë se edhe rekomandimet e institucioneve financiare ndërkombëtare kanë qënë në kahun e mbështetjes së shtresave vunerabël e se ndihma e qeverisë duhet të përqëndrohet te këto kategori. “E çuditshmja është të ardhurat shtesë në buxhet që kanë ardhur nga rritja e çmimeve nuk po rishpërndahen te shtresat në nevojë siç sugjeroi FMN, praktikisht çuan pjesën më të madhe të të ardhurave në infrastrukturë”, thotë ai. Tabelë e ndryshimit të çmimeve në një pikë pakice në Tiranë Vitet/artikujt 2021 2022 (lekë/kg) Hurma 70 100 Mollë 80 120 Mandarina 80 100 Portokall 100 120 Limon 120 170 Banane (copë) 30 40 Rrush 160 200 Ananas 180 220 Avokado 1300 1500 Kivi 200 250 Shegë 120 160 Fruta të thata 1100-1700 1500-2300 Ullinj 250 300 Speca 100 130 Patate 60 80 Domate 80 120 Karrota 80 100 Kastravec 120 160 Qepë 30 60 Hudhra 250 300 Panxhar 80 100 Lakër 60 90 Lulelakër 130 160 Brokoli 150 170 Rukola 500 700 Sallatë jeshile 120 150 Spinaq 120 150 Qumësht 170 260 (litër) Kos 25 40 (250 ml) Djathë 650 1100 Gjalpë 400 1400 Djathkackavall 900 1200 Mish vici 900 1200 Pulë 700 900 Gjel deti 2500/kg 3500/kg Të rinjtë të ndarë, një pjesë në shtëpi, një pjesë jashtë Çmimet po frenojnë edhe të rinjtë që të dalin për të festuar jashtë gjatë natës së ndërrimit të viteve. Festat janë parë nga bizneset e restoranteve dhe klubeve të natës si ditë që rrisin xhiron e tyre, por rezervimet nuk duken të jenë njësoj me trendin që ata shpresonin. Kreu i Shoqatës së Bareve dhe Restoranteve, Enri Jahaj tregon se rritja e çmimeve të ushqimeve ka bërë që edhe produktet që ofrojnë restorantet të jenë më të shtrenjta. “Çmimet në restorante këtë vit kanë pësuar një rritje me 20 - 30% më shumë se vitin e kaluar. Arsyet dhe shkaqet e kësaj rritje është rritja e lëndës së parë, pra produkteve të cilat janë të domosdoshme për të realizuar gatimin dhe shërbimin që ne ofrojmë. Rritja e produkteve si vaji, orizi, mielli, bulmetet në përgjithësi, mishi apo fruta perimet, kanë ndikuar drejtpërdrejt ne rritjen e këtyre çmimeve. Edhe ato restorante që janë përpjekur të mos reflektojnë këtë rritje në menunë e tyre, përsëri kanë rënie të xhiros sepse kanë ulur cilësinë e gatimeve dhe shërbimit që ata ofrojnë”. Rezervimet këtë vit duken të vakta thotë Jahaj. “Rezervime ka patur por jo në të njëjtat shifra si në vitet e fundit. Edhe në sezonet e festave ku ne si shërbim restorant kemi pasur pritshmëri të lartë për rezervime ku shkak mund të jenë evente të ndryshme, nuk krahasohen me vitet e mëparëshme. Qytetarët kanë preferuar t’i festojnë nëpër shtëpitë e tyre, pse jo edhe disa mbase nuk kanë mundësi t’i festojnë fare”. Një nga shakqet kryesore të rënies së kërkesës për të festuar jashtë shtëpisë është rritja e çmimit të paketave, si për Krishtlidje dhe për Vitin e Ri. “Paketat janë diku nga 40 deri 50% më shtrenjtë. Shkaku mbetet po i njëjtë, rritja e produkteve bazë përfshi këtu edhe koston e pjesës dekorative e cila bëhet për festa, apo koston e artistëve të ndryshëm të cilët ftohen të jenë pjesëmarrës për argëtimin e klientëve, të cilat gjithashtu janë rritur dhe ndikojnë sërish edhe në rritjen e çmimeve të paketave festive”, sqaron ai. Këtë vit, ky sektor po përballet edhe me mungesën e krahut të punës, ndërsa shumë biznese të këtij sektori mund ta shohin vitin 2022 si vitin e fundit të biznesit të tyre. “Ka një tendencë edhe në kërkesën për paga të larta dhe po vuajmë mungesë të stafit sepse nuk ka punëtorë. E kanë më të leverdisshme të punojnë në “Call Center” apo në biznese të tjera. Bizneset po rrezikojnë mbylljen dhe kjo mund të çojë në efekte zinxhir negative për ekonominë”, përfundon Jahaj. Të pasurit do të festojnë jashtë vendit Kriza mund të ndryshojë shumë gjëra në jetën e shoqërisë. Por kriza ekonomike godet më shumë të varfrit dhe shtresën e mesme. Të pasurit mund të preken pak, por ka dhe sektorë që rritja e çmimeve apo abuzimet i kanë bërë edhe më të pasur. Këta kanë preferuar që festat e fundvitit t’i kalojnë jashtë. Të mbyllur në shtëpi për dy vjet për shkak të pandemisë, por dhe uljes së çmimit të biletave, kërkesat për udhëtime në agjencitë turistike kanë shpërthyer këtë fundivit. Besnik Vathi, kreu i një agjencie turistike thotë se edhe vendet nuk janë më ato të rajonit, por në shtete të ndryshme mijëra kilometra larg Shqipërisë. “Këtë vit kemi një rritje të numrit të kërkesave duke qenë se janë shtuar opsionet për vende të ndryshme. Kryesisht kërkesat në lidhje me paketat turistike janë: Dubai, Stambolli, Parisi, Barcelona, Madridi, Vjena, Roma, Marseja, Nica, Amsterdami, Siçilia, Budapesti, por nuk mbeten pas edhe kërkesat për vendet e rajonit të cilat nuk bëhen përmes fluturimeve, por me autobus. Në këto do të thoja që më të kërkuarat janë destinacionet Kroaci, Mal i Zi, Kosovë, Greqi dhe Maqedoni”, thotë Besnik Vathi. Për agjencitë turistike kërkesat për të udhëtuar jashtë janë rritur, sepse edhe çmimet e hoteleve dhe restonranteve andej janë njësoj si në Shqipëri, prandaj ata që kanë mundësi të shpenzojnë në fundvit kanë zgjedhur të largohen. “ Shkaku i rritjes së kërkesave mendoj se është ulja e çmimeve të biletave të avionit krahasuar me një vit më parë për arsye se tashmë kemi më tepër fluturime të linjave direkte dhe fluturimeve Low Cost. Edhe çmimet e paketave që ne ofrojmë janë pothuajse me të njëjtat kosto dhe çmime njësoj si në vendet turistike dhe shërbimin e hoteleri turizmit të Shqipërisë, mbase disa oferta janë edhe më të lira po t’i bësh një krahasim të thjeshtë”, tregon Vathi. Çmimet e paketave janë të ndryshme dhe varen nga largësia apo yjet e hotelit ku zgjidhet qëndrimi. “Është afërmendsh që një hotel me 5 yje nuk ka të njëjtin çmim si ai me 3 apo 4 yje, një hotel në qendër të qytetit s’ka se si të jetë më i lirë se një hotel në periferi, gjithashtu kosto e jetës në Paris, Vjenë apo Dubai është më e lartë se Budapesti, Stambolli, apo Barcelona. Koha e qëndrimit në destinaconin ku shqiptarët zgjedhin për shkuar ka tepër rëndësi me koston apo çmimin e paketës”, përfundon Besnik Vathi. Tabelë Çmimet e paketave për të festuar jashtë. VITI I RI NË STAMBOLL Nisja: 29 Dec 3 netë 4 ditë - 349 euro/personi VITI I RI NË MADRID Nisja: 30 Dec 3 netë 4 ditë - 499 euro/personi VITI I RI NE BARCELONE Nisja: 30 Dec 3 netë 4 ditë 499 euro/personi - VITI I RI NE ROMË-FIRENZE Nisja: 29 Dec 4 netë 5 ditë 499 euro/personi VITI I RI NË AMSTERDAM Nisja: 29 Dec 3 netë 4 ditë 499 euro/personi UDHËTIM NË VJENË Nisja: 30 Dec 3 netë 4 ditë 499 euro/personi VITI I RI NË BUDAPEST DHE PRAGË Nisja: 28 Dec 4 netë 5 ditë 539 euro/personi VITI I RI NE PARIS DHE BRUKSEL Nisja: 29 Dec 5 netë 6 ditë 599 euro/personi KROÇIERE NË DUBAI DHE ABU DHABI Nisja: 28 Dec 7 netë 8 ditë 1199 euro/personi

Nga Ola Xama

Artikuj të ngjashëm Artikuj

50 vjet nga Revolta/ SPAÇI – Burgu i komunizmit dhe demokracisë

Jeta e katërt e President Alfred Moisiut

TË FSHETAT E ZGJEDHJEVE 2023: ROLI I FISEVE, OLIGARKËVE, PARTIVE DHE ODIHR

Banka Botërore, “dhuratë” qeverisë para zgjedhjeve

Katër shokët doktorë kavajas, që sjellin bukurinë e jetës dhe madhështinë e qytetit

Të pathënat e ekzekutimit të biznesmenit nga turisti-vrasës

Artikujt më të lexuar

SONDAZHI/ Si ndahen votat për Tiranën e Shqipërinë

JETA E NATËS NË VITET ’90, NGA DISKO ALBANIA DHE MARIKAJ TE BUZUKËT E PARTYT RAVE

Gjergj Luca, kryeoligarku i Shkrimsit, rebeli që grisi diplomën për t’u bërë biznesmen

DITARI I NJË NËNE QË VUAN, 22 vjet në kërkim të së vërtetës

Shpellat e jugut, monumente të braktisura dhe të harruara nga shteti

Të pathënat e ekzekutimit të biznesmenit nga turisti-vrasës

Banka Botërore, “dhuratë” qeverisë para zgjedhjeve

Kontaktet

Kategori

Mirëse u ktheve!

Hapni një llogari të re!

Merrni fjalëkalimin tuaj

Je i sigurt që dëshiron ta zhbllokosh këtë artikull?

Are you sure want to cancel subscription?